Αφιέρωμα στη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Βουλκανιωτίσσης:

 

                                  Φωτό: Η Σύναξις της Παναγίας Βουλκανιωτίσσης στο FB

Υπεραγία Θεοτόκε, σώσον τον λαόν Σου από την καταστροφική πυρά, Πανύμνητε!

 Τη Μεσσηνία ολόκληρη φρουρεί η Υπεραγία Θεοτόκος με τις πανάχραντες μορφές της ως Παναγία Βουλκανιώτισσα, Υπαπαντή, Δημιοβίτισσα, Πεταλιδιώτισσα, Ελεήστρια, Τριχερούσα, Ζωοδόχος Πηγή, Μυρτυδιώτισσα, Παναγία της Βαϊδενίτσας, της Ανδρουμπέβιτσας, Παναγία στα Γιαννιτσάνικα κ.α  Όμως το μεγαλύτερο και ιστορικότερο μοναστήρι της Μεσσηνίας ολόκληρης είναι του Βουλκάνου και η θαυματουργή εικόνα της «Οδηγήτριας επονομαζομένης τω όρει Βουλκάνω», με το αργυρόχρυσο υποκάμισο που έλαβε στο μετόχι της ιεράς μονής Βουλκάνου στη Σμύρνη   τον 19^ο αιώνα, είναι Εκείνη που δεν αντιγράφεται η μορφή της από κανένα χέρι δεξιοτέχνη αγιογράφου, διότι η  ιερά εικόνα  είναι αχειροποίητος.

  Η μεγάλη εορτή και πανήγυρις της ιεράς μονής Βουλκάνου  λαμβάνει χώρο τον Δεκαπενταύγουστο, με τη μεταφορά της Εφεστίου  Εικόνος της Παναγίας στο θρόνο Της,  στην ιερά μονή στην κορυφή της Ιθώμης,  την ονομαζομένη Επανωκαστριτίσσης ή Καθολικόν,  όπου θαυμαστά σημεία δίδει η  Υπεραγία Θεοτόκος  στους πιστούς, με ώρα ενάρξεως την 24^η της 14^ης Αυγούστου.  

Το απολυτίκιον προς την Παναγία Βουκανιώτισσα, γραμμένο σε ήχο α΄ ( Της Ερήμου Πολίτης),  απευθύνεται στην «παλιά»  θαυματουργό  εικόνα της  Παναγίας Οδηγήτριας τω όρει Βουλκάνω, που    διασώθηκε από χέρι βέβηλο εικονομάχων και τοποθετήθηκε στο πανάρχαιο ιερό του Διός Ιθωμάτα των «Μεσσανίων», εκεί που ζητούσαν καταφύγιο κατά την αρχαιότητα οι πρόσφυγες πολέμου.  Η ιερά μονή της κορυφής, το Καθολικόν , κτίστηκε στις αρχές του 8ου αιώνα μ.Χ., γύρω στο 725 μ.Χ. από εικονολάτρες Μοναχούς. Κάτω από  ένα πουρνάρι, με άσβεστο καντήλα εμπρός Της  , και αιμορραγούσα πληγή επί του προσώπου Της, όπως η Παναγία Δημιοβίτισσα που λέγεται ότι  ραπίστηκε από το βέβηλο χέρι του αδελφού του βασιλέως Λέοντος Ισαύρου,  βλυσταίνει δωρεές ουρανίων χαρίτων και φρουρεί την ιερά μονή Βουλκάνου με την δόξα της   θείας σκέπης Της,  η Θεομήτωρ  , η παρέχουσα πρόνοια προς τους πιστούς, Εκείνη η οποία είναι των Μεσσηνίων το καύχημα.

Ἀπολυτίκιον

Ήχος α΄. Τῆς ἐρήμου πολίτης.

Μεσσηνίας ἁπάσης προσκυνοῦμεν τὸ καύχημα, τὴν θαυματουργόν Σου Εἰκόνα, Βουλκανιώτισσα Δέσποινα, βλυστάνουσαν ἀφθόνως δωρεάς, χαρίτων οὐρανίων τοῖς πιστοῖς, καὶ φρουροῦσαν πανταχόθεν τὴν Σὴν Μονήν, τῷ πόθῳ καυχωμένην Σοι. Δόξα τοῖς θαυμασίοις Σου Ἁγνή, δόξα τῇ θείᾳ σκέπῃ Σου, δόξα τῇ πρὸς ἡμᾶς Σου ἀγαθῇ, προνοία Ἄχραντε (1 και 2).

                                                               Φωτό: 01 Messinia.gr

Ο Ναός της παλαιάς μονής είναι τρίκλιτη θολωτή βασιλική, σήμερα δίκλιτη, με πολλές μεταγενέστερες παρεμβάσεις και έχει κτισθεί επάνω στο χώρο του ειδωλολατρικού ναού του «Ιθωμάτα» Διός, αφού χρησιμοποιήθηκαν ογκόλιθοι απ΄ αυτόν. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι τοιχογραφίες του Ναού που έχουν   αγιογραφηθεί από τους Ναυπλιώτες   αδελφούς Δημήτριο και Γεώργιο Μόσχου, το έτος 1608 μ.Χ. Στη συμβολή της μεσημβρινής με τη δυτική πτέρυγα των κελλιών   της ιεράς μονής της Κορυφής υπάρχει   βυζαντινό Φωτάναμα, που ήταν ειδικός χώρος με εστία φωτιάς και πεζούλια γύρω απ' αυτή, στα οποία κάθονταν οι μοναχοί όταν τους καταπονούσε το μεγάλο ψύχος  τον Χειμώνα.    Φωτανάματα στην Εκκλησία της Ελλάδος υπάρχουν 11 συνολικά (1).

Το μοναστήρι της Κορυφής εγκατέλειψαν οι Πατέρες το έτος 1625 μ.Χ. λόγω του αβάσταχτου ψύχους των χειμερινών μηνών αλλά και της δυσκολίας των προσκυνητών να φτάσουν σ’ αυτό κι έτσι αναζήτησαν τόπο νοτιότερα και τον βρήκαν στο σημερινό χώρο του νέου μοναστηριού, αφού τον αγόρασαν από τον πατέρα του Τούρκου αγά της Ανδρούσης, αντί 10.500 γροσίων. Στον αγορασθέντα τόπο βρήκαν μια πηγή ύδατος, τη γνωστή έως και σήμερα «Μάνα του νερού» κι έναν διώροφο πύργο, που έγινε η αρχή του νέου μοναστηριού, αφού συνέχεια αυτού έκτισαν το σημερινό επιβλητικό συγκρότημα με τα όμορφα χαγιάτια και τις καμάρες (1 και 2).

                                                              Φωτό: Kalamata.in

Ο Ναός της νέας κάτω μονής ανηγέρθη το 1701 μ.Χ. και είναι Βυζαντινού ρυθμού σταυροειδής μετά τρούλλου. Τιμάται στο Γενέσιο της Υπεραγίας Θεοτόκου καθ’ όσον ο Ναός της παλαιάς μονής τιμάται στην Κοίμηση της Υπεραγίας Θεοτόκου, που αποτελεί την κεντρική πανήγυρι και των δύο μοναστηριών ( 1  , 2 και 3).

Το κοντάκιον σε ήχο δ΄(Τη Υπερμάχω),   υμνεί την παναλκή χείρα της Παναγίας Βουλκανιωτίσσης, την εύρωστη και δυνατή χείρα του Θεού που έσωσε τον λαό της Μεσσήνης από την πανούκλα, να μην έλθει ως τιμωρός της ασεβείας  των Μεσσηνίων, αλλά να υπηρετήσει το συμφέρον των πιστών που την παρακαλούν με  επίγνωση της θείας Της δυνάμεως προς πάντων βοήθεια. Το έτος 1755 μ.Χ. πρωτολιτανεύθηκε η Παναγία Οδηγήτρια τω όρει Βουλκάνω στη Μεσσήνη, για  να σώσει την πόλη από την φοβερή επιδημία της πανούκλας, και έκτοτε λιτανεύεται την 19^η-20^η Σεπτεμβρίου και εκτίθεται στη Μεσσήνη σε οκταήμερο πανηγυρικό προσκύνημα.

Κοντάκιον

Ήχος πλ. δ΄. Τη Ὑπερμάχω.

Τὴν παναλκῆ Σου, χεῖρα Κόρη Βουλκανιώτισσα, μὴ ἀντανέλῃς ἀφ’ ἡμῶν ἐκδυσωποῦμέν Σε, τὰς πολλάς Σου ἀνυμνοῦντες θαυματουργίας, ἀλλ’ ὡς πάλαι τὸν λαὸν Μεσσήνης ἔσωσας, οὕτω δίδου καθ’ ἑκάστην τὰ συμφέροντα, τοῖς βοῶσί Σοι· Χαῖρε πάντων βοήθεια.

Ο οίκος στην Παναγία Βουλκανιώτισσα

Θεόπνευστος είναι ο οίκος  στην Παναγία Βουλκανιώτισσα, αφού μετά  παρρησίας   αποκαλύπτει τον κύκλο των αγγέλων που περικυκλώνουν με χαρά την σεπτή εικόνα Της, και τους πιστούς που ολονυχτίς την λιτανεύουν , υμνώντας τις θείες χάρες Της. Δεν γνωρίζουμε τη χείρα που συνέταξε τούτον τον ύμνο, αλλά από τον θείο λόγο  που χρησιμοποιεί  αντιλαμβανόμαστε πόσο σεβάσμια είναι και κατά πάσα πιθανότητα ανήκει στην μοναστική πολιτεία. Συνήθως οι υμνογράφοι, συνειδητοποιώντας τον άνωθεν λόγο που τους χαρίζει θεοπνευστία, όσον αφορά τη σύνθεση των ύμνων, θεωρούν αδιανόητο να υπογράψουν ως άνθρωποι με το πολιτικό τους όνομα τα έργα που παραδίδουν και αποτελούν ανεκτίμητο θησαυρό της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας.

Ο υμνογράφος  χαιρετίζει την Θεοτόκο, την πρέσβειρα της Εκκλησίας και το κλέος της Μεσσηνίας ως πύλη ευσπλαχνίας και θεραπεύτρια παντοίων νοσημάτων, ως θείο φίλτρο ουρανίων ερώτων και νοεράς προσευχής ουράνιο ταμείο, ως βρύση αείρρυτο του θείου λόγου, ελπίδα άνευ ενδοιασμών, ως εκείνη που ενέδυσε τον Αδάμ , γύμνωσε τον Σατανά και λύτρωσε την ανθρωπότητα από το προπατορικό αμάρτημα. Η Παναγία Βουλκανιώτισσα , η βοήθεια όλων, κατεφαίδρυνε τον Μεσσηνιακό λαό και κατεκόσμησε την ομώνυμο ιερά μονή Της. Το χαίρε προς την Παναγία Βουλκανιώτισσα επαναλαμβάνεται 13 φορές, που παραπέμπει στους δώδεκα μαθητές και στον ήλιο τον νοητό, τον Κύριο ημών Ιησού Χριστό ανάμεσά τους,  στο μυστήριο της Θείας Κοινωνίας.

Ὁ Οίκος

Ἄγγελοι ἀοράτως, τὴν σεπτήν Σου εἰκόνα, ὀψὲ ἐν χαρᾷ περικυκλοῦσιν, ἡμεῖς δὲ ἐν νυκτὶ εὐλαβῶς μετὰ δέους λιτανεύοντες Βουλκανιώτισσα, ὑμνοῦμέν σου τὰς χάριτας, καὶ πόθῳ βοῶμέν Σοι ταῦτα·

Χαῖρε, τὸ κλέος τῆς Μεσσηνίας· χαῖρε, ἡ πύλη τῆς εὐσπλαγχνίας.

Χαῖρε, νοσημάτων παντοίων ἐλάτειρα· χαῖρε, Ἐκκλησίας ἁπάσης ἡ πρέσβειρα.

Χαῖρε, ὅτι κατεκόσμησας, τοῦ Βουλκάνου τὴν Μονήν· χαῖρε, ὅτι κατεφαίδρυνας, τῆς Μεσσήνης τὸν λαόν.

Χαῖρε, οὐρανίων ἐρώτων φίλτρον τὸ θεῖον· χαῖρε, εὐχῆς νοερᾶς οὐράνιον ταμεῖον.

Χαῖρε, καλῶς βρῦσις ἡ ἀείῤῥυτος· χαῖρε, ἐλπὶς ἡμῶν ἀνενδοίαστος.

Χαῖρε, ἐν ᾗ Ἀδὰμ ἐνεδύθη· χαῖρε, δι’ ἧς Σατὰν ἐγυμνώθη.

Χαῖρε πάντων βοήθεια.

Tα καθίσματα που αποδίδονται στην Παναγία Βουλκανιώτισσα είναι τέσσερα:

Στο πρώτο κάθισμα ο υμνογράφος ευχαριστεί την Παρθένο Μαριάμ που αγλαΐζει την ιερά μονή Βουλκάνου με τη μορφή της εικόνος Της, χαρίζοντας ελπίδα στους πιστούς και οδηγώντας το σκάφος της ζωής τους σε γαλήνιους λιμένες.

Στο δεύτερο κάθισμα την παναλκή χείρα της Θεοτόκου υμνούν οι πιστοί που έσωσε την πόλη της Μεσσήνης από την πανούκλα και τιμούν έκτοτε λιτανεύοντας τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Βουλκανιωτίσσης.

Στο τρίτο κάθισμα υμνείται η θεία χάρις και γλυκεία μορφή της Παναγίας Βουλκανιωτίσσης που ευφραίνει τις ψυχές των Μεσσηνίων και είναι το καύχημα της Μονής Της.

Στο τέταρτο κάθισμα το θαύμα του μύρου το οποίο επιτελεί η εικόνα της Παναγίας Βουλκανιωτίσσης υμνολογείται, στην ιερά μόνη Της και στους εκ βάθους καρδίας μετά αγνότητος πιστεύοντας και τιμώντας την χάριν Της.

Κάθισμα α΄.

Ήχος α΄. Τὸν τάφον Σου Σωτήρ.

Μετὰ τὴν α΄ στιχολογίαν

Βουλκάνου ἀληθῶς, τὴν Μονὴν ἀγλαΐζεις, Παρθένε Μαριάμ, Σῆς Μορφῆς τῇ εἰκόνι, πρὸς Ἣν καταφεύγομεν, τῶν πιστῶν πλήθη κράζοντα· Βουλκανιώτισσα, ἡμῶν ἐλπίδων τὸ σκάφος, καθοδήγησον, εἰς γαληνούς Σου λιμένας, ἡμᾶς θαλαττεύοντας.

 Κάθισμα β΄.

Ήχος δ΄. Κατεπλάγη Ἰωσήφ.

Μετὰ τὴν β΄ στιχολογίαν

Κατεπλάγησαν Ἁγνή, τῶν Μεσσηνίων οι χοροί, καθορῶντες θαυμαστήν, θαυματουργίας σου σπουδήν, ὅτε λοιμοῦ τε ἐῤῥύσω θανατηφόρου, πόλιν τὴν αὐτῶν, κινδυνεύουσαν, ὅθεν νῦν σεπτῶς, τὴν ἀνάμνησιν, ποιοῦμεν Κόρη, θείαν Σου εἰκόνα, ἐν τῇ νυκτὶ λιτανεύοντες, καὶ μαρτυροῦμεν Σὴν προστασίαν, παναλκῆ τοῖς καλοῦσί Σε.

 Κάθισμα γ΄.

Ήχος δ΄. Ἐπεφάνης σήμερον.

Μετὰ τὸν Πολυέλεον

Ἐπεφάνη χάριτος, πλήρης γλυκείας, ἡ εἰκών Σου Δέσποινα, χαροποιοῦσα τὰς ψυχάς, τῶν Μεσσηνίων βοώντων Σοι· Χαίροις Παρθένε, Βουλκάνου τὸ καύχημα.

  Κάθισμα δ΄.

Ήχος δ΄. Ταχὺ προκατάλαβε.

Ὀσμῇ μύρων ἔδραμε τῆς εὐδοκίας τῆς Σῆς, Μονὴ ἡ τιμῶσά Σε τῆς τοῦ Βουλκάνου ἁγνή, ἣ κόλποις κατέχουσα, θείαν Σου τὴν εἰκόνα, Βουλκανιώτισσα Κόρη, ὅλη ἀγαλλομένη θέα ταύτης κραυγάζει· Χαῖρε Κεχαριτωμένη, ὁ Κύριος μετὰ Σοῦ.

 Η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας μας Βουλκανιωτίσσης, το θείον στήριγμα της Μεσσηνίας ολόκληρης, που σταμάτησε στην πρώτη γραμμή της φωτιάς την δαιμόνια  λαίλαπα που ήθελε να κατακαύσει τον ιερό οίκο Της στην αγιασμένη Ιθώμη, που θεράπευσε απίστους, και ως ιατρός  ψυχός αγρυπνά επί τας κεφαλάς ημών, η μεγάλη και ακαταμάχητος προστασία μας, που έσωσε εκ θανάτου εκείνους που εφ΄όρου ζωής βοώσι «Χαίρε Νύμφη Ανύμφευτε», είθε να φωτίζει την πορεία όλων των ανθρώπων που τιμούν με ευλάβεια τη χάρη Της, και να σταματήσει την καταστροφική λαίλαπα που πλήττει  ανηλεώς όλη τη χώρα μας.

 

Βιβλιογραφία

1.H Σύναξις της Παναγίας Βουλκανιωτίσσης στο Saint.gr.

2. Eκκλησίες και Μοναστήρια στον Νομό Μεσσηνίας στο Greece desination.gr.

3.  Η Σύναξις της Παναγίας Βουλκανιωτίσσης στο FB

 

Ο Θεός μεθ΄ ημών,

Ευθυμία Η. Κοντοπούλου

13-8-2024