Η δράση του Θεοδώρου Κολοκοτρώνη στη Βαλύρα

Το 1804 ο πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Καλλίνικος ο Δ΄, αφόρισε ύστερα από πιέσεις του Σουλτάνου τους επαναστάτες Έλληνες καπεταναίους.Πρόκειται για τον γνωστό Καλλινίκιο αφορισμό,ο οποίος διαβάστηκε σε όλες τις ορθόδοξες εκκλησίες της Οθωμανικής επικράτειας.Τότε πολλοί ραγιάδες υπήκοοι, παρασυρόμενοι , εξόντωσαν χιλιάδες αγωνιστές της ελευθερίας.

Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης,που βρισκότανε στη Μάνη,κίνησε με καμιά ογδονταριά παλικάρια που του είχαν απομείνει από το ξεκλήρισμα των προσκηνυμένων,να διαφύγει προς τα δυτικά παράλια της Πελοποννήσου και απ’ εκεί στη Ζάκυνθο.Η διαδρομή που ακολουθούσε τον έφερε αναγκαστικά και από το Τζεφερεμίνι(Βαλύρα).Τούτο συνέβη κατά το έτος 1805.

Νύχτα στο Τζεφερεμίνι...το 1805 και η μάχη στο Μπεζεστένι
Όταν έφθασε ο γέρος του Μοριά στο Τζεφερεμίνι,είχε ήδη νυχτώσει και πριν προλάβει να ξαποστάσει ηδοποιήθηκαν,από ντόπιους δυστυχώς προδότες,οι Τούρκοι της Ανδρούσας,οι οποίοι κίνησαν για να τον συλλάβουν.Τότε ο Κολοκοτρώνης τους έστησε με τα παλικάρια του καρτέρι στο Μπεζεστένι,όπου δόθηκε μια πολύ σκληρή μάχη.
Στη μάχη αυτή το Τούρκικο ασκέρι εξοντώθηκε και όσοι διασώθηκαν το έβαλαν στα πόδια και ο Κολοκοτρώνης τους κυνήγησε μέχρι το Λέζι(σημ.Λάμπαινα).Απ’ εκεί προχώρησε προς την Αρχαία Μεσσήνη και δια μέσου της Αρκαδικής Πύλης,βγήκε στην Αρκαδιά(σημ.Κυπαρισσία).Ο γέρος του Μοριά,όπως προκύπτει από τα απομνημονεύματά του,που έχει συγγράψει ο Τερτσέτης,πέρασε άλλες δύο φορές από τη Βαλύρα.
Φεβρουάριος του 1806.
Τον Φεβρουάριο του 1806 προερχόμενος από το Πήδημα,έφθασε μεσάνυχτα στην παγωμένη από τον βαρύ χειμώνα,Βαλύρα.Την εποχή εκείνη ήταν Αγάς στη Σκάλα ο φοβερός Κεχαγιάμπεης, ο οποίος είχε για << χόμπι >> το φριχτό παλούκωμα.Πασίγνωστες είναι οι θηριωδίες του στην Παλουκόραχη της Σκάλας,όπου δεσπόζει ακόμα ο ανεμόμυλος.Και αυτή τη φορά δυστυχώς ο γέρος του Μοριά προδόθηκε από ντόπιους προδότες στους Τούρκους και ο Κεχαγιάμπεης κίνησε εναντίον του επικεφαλής 2.000 στρατιωτών με τα παλούκια.Τότε ο Κολοκοτρώνης αναγκάστηκε,μέσα στην άγρια νυχτιά, να τραβήξει προς το Αλητούρι.