Κατά τον περασμένο αιώνα, τα γιατροσόφια , οι εμπειρικές συνταγές για θεραπεία, προερχόμενες από τη σοφία του λαού, ήταν μέρος της καθημερινότητας στη Βαλύρα του 1950, προκειμένου να αντιμετωπίσουν οι χωρικοί απλές ασθένειες , λόγω της έκθεσής τους στη χλωρίδα και στην πανίδα του τόπου, για προφύλαξη ενάντια στο υγρό κλίμα της περιοχής, ιδιαίτερα κατά τον Χειμώνα, και στην έκθεση στον ήλιο το Καλοκαίρι.
Επίσης, χρησιμοποιούσαν γιατροσόφια όσον αφορούσε τις σωματικές και ψυχικές νόσους, τα μικρά ατυχήματα , αλλά και ως μέρος της καθημερινής φροντίδας του σώματος, για γενική ανακούφιση από την κούραση στους αγρούς και για την ενίσχυση της μακροβιότητας. Τις ψυχικές ασθένειες δεν παρέλειπαν να τις γλυκαίνουν με μία κουταλιά μέλι στο πικρό και στεγνό στόμα τους, με μία δίπλα στο τηγάνι, με μπόλικο μέλι, κανέλα και καρύδια, ένα λουκούμι κι έναν Ελληνικό καφέ, ή ένα σφηνάκι ρακί στο καφενείο, στην πλατεία της Βαλύρας, στο μεγάλο θεραπευτήριο εκείνης της εποχής.
Κι αν τίποτα από αυτά που δοκίμαζαν δεν λειτουργούσε προς όφελός τους, έτρεχαν με μεταμέλεια στον παπά Δημήτρη Ξυδόπουλο, στον ιερό ναό του Αγίου Αθανασίου, για να λάβουν συγχώρηση και να κοινωνήσουν των αχράντων μυστηρίων.
Η φιλοσοφία των γιαγιάδων της Βαλύρας ήταν ότι το νοήμον σώμα μας θέλει και δέχεται για τη θεραπεία και τη φροντίδα του μόνο ό,τι μας έδωσε ο Θεός και είναι φαγώσιμο. Γι΄ αυτό τα περισσότερα γιατροσόφια τους στηρίζονταν σε φυσικά, φαγώσιμα υλικά, τα οποία η όμορφη φύση τούς προσέφερε απλόχερα στο χωριό, όπως τα βότανα, οι καρποί και τα κουκούτσια των δένδρων, τα φύλλα , οι ρίζες και ο κορμός τους.
Μπορεί η κλινική του Κώστα Τσαγκάρη στη Βαλύρα, ο γιατρός Κολιόπουλος και ο αγαπητός στο χωριό γιατρός Γεώργιος Γεωργακόπουλος, που του μάζευαν τα παιδιά στη Βαλύρα βδέλλες για να χρησιμοποιεί στη θεραπεία του, να είχαν τις σχετικές επιστημονικές αντιρρήσεις τους και να πρότειναν ειδική φαρμακευτική αγωγή ανά περίπτωση, αλλά για ορισμένα από τα γιατροσόφια δεν έφεραν καθόλου αντίρρηση. Τα χρησιμοποιούσαν ανελλιπώς και οι ίδιοι, όπως το ελαιόλαδο, το χαμομήλι, το αλατόνερο, το βαλσαμέλαιο και άλλα πολλά βότανα, που φύονται στις ραχούλες του χωριού και στο βουνό της Ιθώμης.
Όταν κατά την παιδική του ηλικία μία μέλισσα δάγκωσε τον Γιώργο Φειδά, έτρεξε αμέσως στη γιαγιά του Ευγενία να τον σώσει. Αφού του αφαίρεσε το κεντρί προσεκτικά με μία απολυμασμένη στη φλόγα και περασμένη με οινόπνευμα λεπτή βελόνα, έβαλε επάνω στην πληγή μαγειρική αμμωνία. Όταν όμως κάποια φορά μία σφήκα τσίμπησε τον αδελφό του Ανδρόνικο, η γιαγιά αφαίρεσε το κεντρί και άλειψε το τσίμπημα με δυνατό ξύδι.
Όταν ο αείμνηστος Παρασκευάς Φειδάς είχε κρύωμα , η γυναίκα του ζέσταινε με το σίδερο μικρές λευκές πετσέτες, έριχνε επάνω οινόπνευμα και τοποθετούσε τις κομπρέσες στο στέρνο του, κάτω από τη φανέλα του.
Πέρα από την κηραλοιφή , που δεν έλειπε από κανένα σπίτι στη Βαλύρα, η μάνα του Θύμιου Γκομέση καλλιεργούσε την αλόη στον κήπο της και έφτιαχνε, με παλιές συνταγές, αλοιφές για εγκαύματα, για έκζεμα και για περιποίηση προσώπου.
Κι όπως οι γιαγιάδες στο χωριό καθάριζαν τα χαλιά τους με διάλυμα δυνατού σπιτικού ξυδιού σε νερό, για να τα απολυμάνουν και να ζωντανέψουν τα χρώματα, το ίδιο έκαναν και με τα μαλλιά τους, κατά το τελευταίο ξέβγαλμα. Με ξύδι τα ζωντάνευαν και τα έκαναν γερά και στιλπνά ή με μέλι έκαναν μασάζ στις ρίζες τους για να δυναμώσουν.
Υπήρχαν όμως και θεραπείες οι οποίες ίσως φανούν ακραίες στη σημερινή μας εποχή, μέχρι της αποδείξεως του εναντίου.
Οι γιαγιάδες της Βαλύρας, είχαν συμπεράνει, μέσα από την πολυετή πείρα τους, ότι το σάλιο ενός ατόμου που έχει επανειλημμένα δαγκωθεί από σκορπιό ή φίδι, είναι θεραπευτικό για τα επόμενα θύματα. Επίσης, όποιος πάρει σταδιακά μικρή δόση ενός δηλητηρίου, αποκτά ανοσία σε αυτό και μπορεί να δράσει ως θεραπευτής των νέων θυμάτων. Θεραπευτής για μεν τα φίδια ήταν ο Ντίνος Φερμάνης, για δε τον σκορπιό ο Παρασκευάς Φειδάς. Όταν δάγκωσε ένας σκορπιός τον Παναγιώτη Παπαγεωργίου , στο Μπιζάνι στη Βαλύρα, έτρεξε ο Παρασκευάς , και αφού είπε σιωπηλά μία προσευχή που του είχε μάθει η μητέρα του Ευγενία, έφτυσε μέσα στο στόμα του Παναγιώτη. Εκείνος κατάπιε το σάλιο του Παρασκευά και μετά από σύντομο χρονικό διάστημα άρχισε να αισθάνεται καλύτερα. Για την περίπτωση των φιδιών, το φτύσιμο γινόταν πάνω στη δαγκωματιά, αφού είχε έγκαιρα αφαιρεθεί το δηλητήριο και συνήθως αυτό το αναλάμβανε ο Ντίνος Φερμάνης, προσευχόμενος μυστικά πρώτα, ο οποίος είχε αποκτήσει ανοσία στα φίδια, από τα παιδικά του δαγκώματα. Τόσο πολύ αγάπησε ο Φερμάνης τα φίδια, ώστε άφησε ιστορία, ως μέγας θεραπευτής και γητευτής των φιδιών στη Βαλύρα.
Καθώς η γιαγιά Κωνσταντινιά Μπουρίκα Γρίβα χτυπούσε δυνατά το λάδι με το λεμόνι και τη ρίγανη για να αλείψει τις πατάτες και το κρέας, προτού τα ψήσει, γιατί έλεγε ότι έτσι λιώνουν τα λίπη και δεν αποκτά ο άνθρωπος πέτρα στη χολή, ούτε πρόβλημα στο συκώτι, είπε στα πέντε γειτονόπουλα , που μύρισαν φρέσκο ψωμί να ψήνεται στον ξυλόφουρνο, μια ημέρα του 1950, και μπήκαν μέσα στην αυλή του σπιτιού της για να τους δώσει:
-Πίσω στο αποχωρητήριο έχω ένα άσπρο δοχείο. Πηγαίνετε να κατουρήσετε, γιατί με τα ούρα σταθεροποιώ το χρώμα της βαφής, όταν βάφω τα μαλλιά των προβάτων. Και μη ξεχνάτε, αν σας τσιμπήσει κανένα ζουζούνι που δεν έχει κεντρί, να αλείψετε με κάτουρο το τσίμπημα και να βάλετε επάνω ένα ασημένιο καθαρό νόμισμα. Αφού με το νόμισμα σταυρώσετε το τσίμπημα τρεις φορές και πείτε το Πάτερ ημών , στη συνέχεια να το πατήσετε γερά επάνω στο δέρμα , για να μη φουσκώσει .Και να ξέρετε, ότι όποιος δεν πλένει καλά τα μάτια του , τα ακουμπάει συνέχεια με τα βρώμικα χέρια του και έχει πολλές τσίμπλες, του τα πλένουμε με κάτουρο από τις αγελάδες!
-Γιαγιά, τι να κάνουμε αν καούμε; ρώτησε ένα δεκάχρονο παιδάκι. Αν έχετε μαπολάχανο, να πάρετε ένα φύλλο και να το βάλετε αμέσως επάνω να τραβήξει τη φλόγα και να το επαναλάβετε δυο-τρεις φορές, μέχρι να σταματήσει το κάψιμο. Στη συνέχεια, το τρίβουμε απαλά με ρετζινόλαδο, εμείς οι μανάδες. Και το γιαούρτι βοηθάει το καλοκαίρι, όταν μας καίει το δέρμα ο ήλιος, έλεγε η αείμνηστη Κωνσταντινιά.
Τα χείλη τα μαλάκωνε τον Χειμώνα με βούτυρο χτυπημένο με μέλι και άπλωνε σπαθόλαδο στα πονεμένα μέρη του σώματος του παππού Γιώργου Γρίβα, αλλά του έκοβε και βεντούζες στην πλάτη του, όταν κρύωνε.
Για καλύτερη πέψη ο παππούς ανακάτευε 1/2 κουταλάκι γλυκού σόδα και μισό λεμόνι σε ένα ποτήρι με δροσερό νερό και το έπινε μετά το φαγητό του. Η δε γιαγιά έλιωνε κερί και το άπλωνε πάνω σε λωρίδες λευκού υφάσματος. Αν κάποιος χτυπούσε το χέρι του, ζέσταινε πάνω στη στόφα το ύφασμα με το κερί, και το τοποθετούσε, ως έμπλαστρο , με το λιωμένο κερί προς το δέρμα .
Όσον αφορά τις μεγάλες θεραπεύτριες του χωριού, τη χειροπρακτικό και μαμή Πολιτοπούλου, την αείμνηστη Σουνέλω της Βαλύρας, όπως την έλεγαν, και τη μαμή Κατερίνη Μπουζαλά, πολλά γιατροσόφια είχε καταγράψει η ακόρεστη μνήμη τους και αρκετά εξ αυτών χρησιμοποίησαν ανά περίσταση, όταν το απαίτησαν οι περιστάσεις.
Αρκετοί ενήλικες στο χωριό ξεκινούσαν την ημέρα τους με μισό στυμμένο λεμόνι μέσα σε ένα φλιτζάνι βραστό νερό, και 2 κουταλάκια του γλυκού μέλι ανακατεμένα καλά. Μετά από 2 ώρες έτρωγαν πρωινό, αφού είχαν πρώτα περπατήσει για τουλάχιστον μισή ώρα.
Ένας νεαρός κάποτε στο χωριό είχε συνεχείς ονειρώξεις, γιατί σκεφτόταν πολύ μία κοπέλα. Το εμπιστεύτηκε στον άνδρα της Κατερίνης Μπουζαλά, ο οποίος του μετέφερε τις σχετικές οδηγίες ,από τη μεγάλη θεραπεύτρια του χωριού:
“Οι μοναχοί Παχώμιος Τσάκωνας και Γυμνάσιος Λαυριώτης λέγουν ότι σε αυτή την περίπτωση βράζουμε φύλλα ροδακινιάς , σαν τσάι, και το πίνουμε κάθε πρωί για 10 ημέρες”.
Η δε Σουνέλω, για τα αρθριτικά έβραζε 8 γραμμάρια κινίνο, 1 φλιτζάνι του καφέ βενζίνη και 1 κουταλιά της σούπας ελαιόλαδο. Έδινε την αλοιφή με οδηγίες στους ασθενείς, πρώτα να κάνουν ένα ζεστό λουτρό και μετά να αλείψουν το πονεμένο μέρος του σώματός τους.
Για τους ρευματισμούς η Σουνέλω έβραζε 100 γρ. σισαμέλαιο, 50 γρ. λουλάκι Βεγγάλης, 50 γρ μαστίχα, 50 γρ, έλαιο από άγριο πεύκο, 3 μοσχοκάρυδα, 50 γρ. γαρίφαλα και 100 γρ. κερί αγνό. Όταν κατέβαζε το μίγμα από τη φωτιά , έριχνε μέσα έλαιο από κανέλλα. Άχνιζε τον ασθενή σε 4 κιλά ξύδι και ένα κεφάλι σκόρδο μέσα και στη συνέχεια του έκανε εντριβή.
Συμβούλευε τους πάσχοντες από πέτρα στα νεφρά να στύβουν φρέσκους βολβούς κρεμμυδιών και να πίνουν δύο σφηνάκια την ημέρα,
Κρεμμύδια καθαρισμένα τοποθετούσαν οι γιαγιάδες σε μία φρουτιέρα στην κουζίνα καθώς και ολόκληρα λεμόνια, όταν είχαν κάποια άτομα κρυώσει στο σπίτι . Άλλαζαν συνέχεια τα ρούχα των ασθενών και τα σεντόνια στα κρεβάτια τους, τους βοηθούσαν να κάνουν ένα πολύ ζεστό μπάνιο, τους έκαναν εντριβές στη συνέχεια με οινόπνευμα, και ανανέωναν τακτικά τον αέρα του δωματίου τους, και του σπιτιού γενικά.
Έδιναν στους κρυωμένους τσάι με μέλι και λεμόνι, ελαφρά γεύματα, και τους βοηθούσαν να κάνουν εισπνοές, πάνω από κατσαρόλα με βρασμένο νερό και ευκάλυπτο.
Για τα μάτια τα παιδιά που διάβαζαν πολύ, έτρωγαν βραστά ή ωμά καρότα με λίγο ελαιόλαδο και απέφευγαν τα τηγανιτά και αλμυρά φαγητά. Επίσης, τοποθετούσαν βρασμένα φύλλα από μαγιάτικα τριαντάφυλλα, σαν κομπρέσες πάνω στα μάτια τους.
Για τον πόνο της καρδιάς, έβραζαν οι γιαγιάδες 50 γρ. μελισσόχορτο και 50 γρ. αψηφιά, σε μισό κιλό νερό και το έπιναν σαν τσάι, ανά μία φορά την ημέρα, για τρεις συνεχείς ημέρες.
Για τα βρογχικά έβραζαν λιναρόσπορο, 1 κοφτό κουταλάκι του γλυκού σε 1,1/2 φλιτζάνι νερό για 5 λεπτά (μετά την πρώτη βράση), και το έπιναν με μέλι ή ζάχαρη σαν τσάι, πρωί, μεσημέρι και βράδυ.
Για τον καθαρισμό της χολής η συνταγή ήταν ως εξής:
Καθάριζαν τη χολή για 4 εβδομάδες, κάθε Δευτέρα. Τη Δευτέρα το πρωί δεν έτρωγαν τίποτα. Το μεσημέρι ένα πιάτο στεγνό φιδέ και το βράδυ τίποτα. Στις 21:00 μμ σε ένα ποτήρι του νερού έριχναν 3/4 ελαιόλαδο και 1/4 νερό από βρασμένα φύλλα σιναμικής, (το υγρό είχε χρώμα σαν το κονιάκ). Το έπιναν και κοιμόνταν από τη δεξιά πλευρά του σώματός τους. Στις 5 το πρωί έπιναν μία καθαρτική λεμονάδα και σε 1-2 ώρες αφόδευαν σε δοχείο. Έριχναν νερό στο δοχείο και στην επιφάνεια εμφανίζονταν τα πράσινου χρώματος αποβληθέντα από τη χολή. Μετά από 4 εβδομάδες δεν εμφανιζόταν σχεδόν τίποτα στο νερό του δοχείου.
Τη μαστίχα Χίου και το ζαχαροκάντιο χρησιμοποιούσε πολύ μία θεραπεύτρια από την Καλαμάτα για το έλκος του στομάχου και το είχαν μάθει και οι γιαγιάδες στη Βαλύρα. Έτριβαν πολύ λίγη μαστίχα και περισσότερο ζαχαροκάντιο και κατάπιναν 1 κουταλάκι του γλυκού πρωί μεσημέρι και βράδυ, με λίγο νερό . Η θεραπεία κρατούσε περίπου 2 μήνες.
Για τη σπλήνα έπιναν 1 κουταλιά της σούπας ειδικό ρόφημα κάθε πρωί , μέσα στο οποίο είχαν ανακατέψει και βράσει 1/2 κιλό κάπαρη, 1/2 κιλό φλούδα μηλιάς, 100 γρ μοσχοκάρφια και δύο κιλά κρασί.
Οι στρουμπουλές κοπέλες του χωριού έτρωγαν κάθε βράδυ σκορδαλιά για να περιορίσουν την παχυσαρκία και έβαζαν πάνω στα σπυράκια της ακμής αλοιφή, φτιαγμένη με λάδι, κερί , λίγο κατράμι και λίγο θειάφι.
Για να πέφτουν οι παρανυχίδες , όταν έβραζαν κάστανα δεν πετούσαν το νερό, αλλά όπως ήταν ζεστό βύθιζαν μέσα τα χέρια τους να μουλιάσουν.
Για δε το πικρό στόμα έβραζαν 3 κλωνιά ύσσωπο και το έπιναν σαν τσάι, με λίγο μέλι.
Για τη φαγούρα ανακάτευαν 50 γρ.σκόνη μαστίχας και 100 γρ. μασούρι θειάφι και έκαναν αλοιφή.
Οι γερόντισσες για το τρέμουλο και τους ρευματισμούς, που είχαν πάθει από τα νιάτα τους ,γιατί κάθονταν ιδρωμένες στα χωράφια πάνω στο κρύο χώμα ή σε παγωμένα λιθάρια και κοιμόνταν στην ύπαιθρο, όπως έλεγαν, ανακάτευαν 1 φλιτζάνι νέφτι ,100 γρ λάδι και 1 φλιτζάνι ξύδι, συν τρεις κρόκους αβγών και 1 κουταλιά της σούπας αλάτι και έφτιαχναν αλοιφή για εντριβές. Επίσης, για την ίδια ασθένεια ανακάτευαν 1 κουταλιά της σούπας μαύρο πιπέρι σκόνη, 100 γρ. πλάκα καμφορά και 1/2 κιλό ρακί. Τα χτυπούσαν μέσα σε ένα μπουκάλι και έκαναν εντριβές.
Για την πέτρα του στομάχου άλεθαν μια χούφτα ρεβίθια και τα ζύμωναν με λίγο νερό. Τα έκαναν χάπια και λάμβαναν ανά 3 πρωί και βράδυ.
Οι παντρεμένες, με ρακί, καμφορά και λάδι έφτιαχναν αλοιφή και αφού σαπούνιζαν τις πληγές των συζύγων τους, έκαναν επάλειψη.
Μέχρι και έμπλαστρο για τη νευρική σύγχυση είχαν ανακαλύψει οι ευρηματικές γιαγιάδες μας! Χρησιμοποιούσαν το έμπλαστρο με λιωμένο κερί πάνω σε λευκό ύφασμα, το οποίο τοποθετούσαν πάνω στην κοιλιά του ασθενούς και από πάνω έβαζαν όλη τη νύχτα μία πλάκα με μολύβι. Του έδιναν εν τω μεταξύ κι ένα χαμομήλι με λίγο μέλι να πιει προτού ξαπλώσει, γιατί πίστευαν από την έλλειψη ικανοποίησης της κοιλιάς, εξάρτηση από τα υλικά αγαθά, προέρχεται η ψυχική νόσος του ανθρώπου.
Ακόμη και τα κουκούτσια από τα κυδώνια δεν τα πετούσαν. Τα έβραζαν και τα έκαναν τσάι για τον πονοκέφαλο.
Για τον ζαχαροδιαβήτη έπιναν τσάι από κορυφές βάτων και για τις ζαλάδες έπιναν ένα σφηνάκι με νερό βρασμένων κουκουναριών.
Ότι, περίσσευε από τις αγκινάρες το έκαναν κατάπλασμα για τον πονόλαιμο.
Μέχρι και τα μαλλιά από τα καλαμπόκια τα έβραζαν και έπιναν το νερό στραγγισμένο, για το πρόβλημα της δυσκοιλιότητας.
Με τον κρόκο του αβγού και το Ελληνικό καφεδάκι αντιμετώπιζαν την ευκοιλιότητα και με τον κρόκο του αβγού, με λίγο σαμπούκο και λίγη μαύρη σοκολάτα έκαναν χάπια για τη δύσπνοια και τα λάμβαναν ανά 2 κάθε ημέρα, για όσο καιρό έπασχαν.
Όταν ο νεαρός Γιώργος Φειδάς, ενήλικας πλέον, άρχισε να χρησιμοποιεί τις καραμελίτσες Τσάρλεστον, τις λεγόμενες παστίλιες του “φιλιού” , γιατί γνώρισε την αξιολάτρευτη γυναίκα του, δοκίμασε τα φύλλα δυόσμου, το κάρδαμο και τα κεφαλάκια από γαρίφαλο. Τόσο προσεκτικός και διακριτικός ήταν, προκειμένου να μην εκτεθεί λόγω δυσάρεστης αναπνοής.
Ένας Βαλυραίος ρώτησε τον αείμνηστο Παρασκευά Φειδά, που ήταν θεραπευτής σκορπιών, λίγο πριν μεταναστεύσει στις Η.Π.Α. με την οικογένειά του:
Στην Αμερική υπάρχουν σκορπιοί; Γιατί αν όντως υπάρχουν, δεν χρειάζεσαι πολλά Παρασκευά. Με το σάλιο σου και μόνο μπορείς να γίνεις πάμπλουτος!
Ο Γιώργος Φειδάς θέλησε να μάθει τα μυστικά της αλόης , γι΄ αυτό προσέγγισε τη μητέρα τού αείμνηστου Θύμιου Γκομέση, πριν μεταναστεύσει.
-Παιδί μου, του απάντησε εκείνη, δεν είναι μόνο η αλοιφή. Είναι πρώτα η μυστική προσευχή, για να δουλέψει η αλοιφή ...και την προσευχή, μαζί με τη συνταγή, μόνο η μάνα μυστικά την περνάει, από γενιά σε γενιά, στην κόρη της! Αυτές ήταν οι θεραπεύτριες της Βαλύρας, με τη βαθιά πίστη στον Θεό και τα αλησμόνητα γιατροσόφια τους.
Ο Θεός μαζί σας!
Ευθυμία Η. Κοντοπούλου
28/5/2022
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου