Γνωστὸς ὁ βίος τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς καὶ θαυμαστὴ ἡ πολιτεία της. Ἐνήθλησε στερρῶς καὶ κέρδισε ἐπαξίως τὸν στέφανο τῆς θείας δόξης, αὐτὸν ποὺ ἀποδίδει ὁ Κύριος σ’ ὅλους ὅσους ἀγωνίστηκαν «τὸν ἀγῶνα τὸν καλόν» καὶ ὁλοκλήρωσαν μὲ ἐπιτυχία τὴν πορεία των (Τιμ. Β’, δ’ 5-8).
Ἔτσι, λοιπόν, ὁ ὑμνογράφος, τοῦ ὁποίου τὸ ὄνομα δὲν γνωρίζομε, ἐμπνεόμενος ἀπὸ τὸ παράδειγμα τῆς Ἁγίας, συνέθεσε τὸ Ἀπολυτίκιό της, πλούσιο σὲ ἔκφραση καὶ βαθὺ σὲ θεολογικὸ περιεχόμενο. Ἀξίζει, θεωροῦμε, νὰ τὸ προσεγγίσωμε καὶ νὰ προσπαθήσωμε νὰ τὸ κατανοήσωμε, δεδομένου ὅτι πρόκειται, κατὰ κοινὴ ὁμολογία, γιὰ ἕνα ἀπὸ τὰ δυσκολώτερα Ἀπολυτίκια. Ὅσο περισσότερο, ὅμως, ἐμβαθύνει κανεὶς στὴν ὑπέροχη γλῶσσα του καὶ διεισδύει στὰ πυκνά του νοήματα, τόσο μεγαλύτερη ὠφέλεια ἀποκομίζει καὶ ὁ ἴδιος καὶ ἔτσι ὁδηγεῖται καλύτερα στὴν μίμηση τῆς Ἁγίας, πρᾶγμα τὸ ὁποῖο ἀποτελεῖ, ἐξ ἄλλου, καὶ τὸν στόχο κάθε Χριστιανοῦ: «μνήμη Ἁγίου, μίμησις Ἁγίου».
Παραθέτομε, στὴν συνέχεια, τὸ Ἀπολυτίκιο, τοποθετώντας τὰ κόμματα ὄχι μὲ βάση τὶς παύσεις, κατὰ τὸ ψάλσιμο, ἀλλὰ μὲ βάση τὸ νόημα. Νὰ διευκρινίσωμε, ἐπίσης, ὅτι ἡ ἀπόπειρά μας στοχεύει ὄχι στὴν πιστὴ ἀπόδοση, ἀλλὰ στὴν ἑρμηνευτικὴ προσέγγιση τοῦ Ἀπολυτικίου, γιὰ τὴν ὁποία λάβαμε φυσικὰ ὑπ’ ὄψιν καὶ ἀντίστοιχες ἑρμηνευτικὲς προσπάθειες.
«Τὴν σπουδήν σου τῇ κλήσει κατάλληλον ἐργασαμένη, φερώνυμε,
τὴν ὁμώνυμόν σου πίστιν εἰς κατοικίαν κεκλήρωσαι, Παρασκευὴ ἀθληφόρε·
ὅθεν προχέεις ἰάματα καὶ πρεσβεύεις ὑπὲρ τῶν ψυχῶν ἡμῶν.»
Γίνεται φανερό, μετὰ ἀπὸ μιὰ πρώτη προσέγγιση, ὅτι ὁ ὑμνογράφος δὲν χειρίζεται μόνον μὲ εὐελιξία τὴν γλῶσσα ἀλλὰ θεολογεῖ κιόλας. Κατορθώνει, μάλιστα, νὰ ἀποδώσῃ μὲ συντομία ἀλλὰ καὶ εὐστοχία τὴν παράδοση τῆς Ἐκκλησίας γιὰ τὴν Ἁγία, θεμελιώνοντας, παράλληλα, τὸν λόγο του πάνω στὶς θεῖες γραφές.
Ὁ βασικός του στόχος εἶναι νὰ δείξῃ ὅτι ἡ Παρασκευή, ποὺ τὸ ὄνομά της σημαίνει προετοιμασία, δὲν ἔκανε τίποτε ἄλλο στὴν ἐπίγεια ζωή της ἀπὸ τὸ νὰ προετοιμάζῃ τὸν ἑαυτό της γιὰ τὴν οὐράνια Βασιλεία. Γιὰ νὰ πετύχῃ τὸν στόχο του ὁ ὑμνογράφος, ἀξιοποιεῖ ἄριστα τὶς δυνατότητες ποὺ τοῦ προσφέρει τόσο ὁ ἐκφραστικὸς πλοῦτος ὅσο καὶ ἡ δομὴ τῆς γλώσσας μας.
Λέει, λοιπόν, ὅτι ἡ Ἁγία ἐργάστηκε μὲ τέτοιο ζῆλο («σπουδή»), ποὺ ἀποδείχθηκε ἀντάξιος τοῦ ὀνόματός της («τῇ κλήσει κατάλληλον»). Ἔτσι ἡ «κλῆσις», ἐδῶ, δηλώνει τὸ ὄνομα, ἡ δὲ κλητικὴ προσφώνηση «φερώνυμε» - ἐσὺ ποὺ φέρεις τὸ ὄνομα- χρησιμοποιεῖται ἀντὶ τοῦ ὀνόματός της! Ἡ «σπουδή» συντάσσεται μὲ τὸ ἐπίθετο «κατάλληλος» (προληπτικό κατηγορούμενο, ποὺ δηλώνει ἐξέλιξη), γιὰ νὰ δειχθῆ ὅτι ὁ ζῆλος τῆς Ἁγίας εἶχε αἴσιο ἀποτέλεσμα, ἀντίστοιχο τῆς προσπαθείας της, τῆς προπαρασκευῆς της, ὅπως δηλώνει καὶ τὸ ὄνομά της.
Ὁ δεύτερος, συμφώνως μὲ τὸ νόημα καὶ ὄχι μὲ τὸ ψάλσιμο, στίχος εἶναι καὶ ὁ πλέον δύσκολος. Κατὰ λέξη, ἔχεις κληρονομήσει ὡς αἰώνια κατοικία τὴν ὁμώνυμή σου πίστη («τὴν ὁμώνυμόν σου πίστιν εἰς κατοικίαν κεκλήρωσαι»). Τί σημαίνει, ὅμως, «ὁμώνυμος πίστις»; Σημαίνει ὅτι ἡ Ἁγία σὲ ὅ τι ἐπίστευσε, γιὰ τοῦτο καὶ προετοιμάστηκε, «παρασκευάστηκε», ὅπως λέει καὶ το ὄνομά της, καὶ αὐτό, τελικά, τὴν πίστη της, ἔλαβε ὡς οὐράνια κατοικία της! Γι’ αὐτὸ τὴν ὀνομάζει «ὁμώνυμη», διότι ἡ ἴδια της ἡ πίστη στὸν Θεὸ τὴν προετοίμασε γιὰ τὴν ἀπόκτηση τῆς οὐρανίου Βασιλείας. Ὁ λόγος τοῦ ὑμνογράφου, στὸ σημεῖο αὐτό, εἶναι ἀπολύτως εὐθυγραμμισμένος μὲ τὸν θεῖο λόγο ὅτι εἶναι ἡ «πίστις ἐλπιζομένων ὑπόστασις, πραγμάτων ἔλεγχος οὐ βλεπομένων» (Ἑβρ., ια’ 1) καὶ ὅτι οἱ προσπάθειες τοῦ Χριστιανοῦ στοχεύουν στὴν ἀπόκτηση τῆς οὐρανίου βασιλείας, ποὺ εἶναι ἡ «μέλλουσα πόλη», τὴν ὁποία ἐπιζητοῦμε (Ἑβρ., ιγ’ 14).
Ἑπομένως, οἱ λέξεις συνδυάζονται μὲ τέτοιο τρόπο (π.χ. Παρασκευή-προετοιμασία, προετοιμασία-πίστις, πίστις-κατοικία), ὥστε νὰ δηλώνουν ὄχι μόνον ἐννοιολογικὴ σχέση ἀλλὰ καὶ νὰ ὑποστηρίζουν τὸν κεντρικὸ συλλογισμὸ τοῦ ὑμνογράφου ὅτι ἡ Παρασκευὴ ἔκανε μὲ τὸν ἐπίγειο βίο της μιὰ συνεχῆ προπαρασκευὴ γιὰ τὴν ἀπόκτηση τῆς πολυπόθητης οὐρανίου κατοικίας, στὴν ὁποία πίστευε μὲ ὅλες της τὶς δυνάμεις καὶ τὴν ὁποία τελικὰ ἔλαβε ἀπὸ τὸν Θεὸ ὡς δῶρο γιὰ τὴν ἀκλόνητη πίστη της.
Γίνεται, ἔτσι, κατανοητὸ πόσο ὄμορφα διακονεῖ ὁ Ἕλλην λόγος τὸν λόγο τοῦ Θεοῦ, στὴν ὑπηρεσία τοῦ ὁποίου τέθηκε, ἐξ ἄλλου, ἀπὸ τοὺς θεοφόρους Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας καὶ ἀπὸ τοὺς ἐπίσης θεοφώτιστους ὑμνογράφους μας!
Στὴν συνέχεια, ἡ Παρασκευὴ καλεῖται «ἀθλοφόρος ἢ ἀθληφόρος». Ὅπως ὁ ἀθλητὴς ἀγωνίζεται καὶ κερδίζει τὸ ἐπίγειο βραβεῖο («ἆθλον»), ἔτσι καὶ οἱ ἀγωνιστὲς Ἅγιοι ἐλάμβαναν μὲ τὴν ἄθληση, καὶ μάλιστα μὲ τὸ μαρτύριό των, τὸ οὐράνιο βραβεῖο.
Τέλος, τὸ «ὅθεν» δηλώνει συμπέρασμα: Κατὰ συνέπεια, χαρίζεις πλουσιοπάροχα σὲ ἐμᾶς («προχέεις») τὶς ἰάσεις σου καὶ πρεσβεύεις γιὰ λογαριασμὸ τῶν ψυχῶν μας. Ἀξίζει νὰ παρατηρήσωμε, στὸ σημεῖο αὐτό, τόσο τὴν χρήση τῆς ὁριστικῆς ἐγκλίσεως, ποὺ δηλώνει βεβαιότητα, ὅσο καὶ τὴν χρήση τοῦ ἐνεστωτικοῦ χρόνου, ποὺ δηλώνει διάρκεια στὸ παρόν - μέλλον, γεγονὸς ποὺ φανερώνει τὴν σταθερὴ πεποίθηση τοῦ ὑμνογράφου ὅτι ἡ Ἁγία θὰ προσφέρῃ «νῦν καὶ ἀεί» τὶς θαυματουργικές της θεραπεῖες καὶ θὰ ἀναπέμπῃ τὶς σωτήριες πρεσβεῖες της ὑπὲρ τῶν ψυχῶν ἡμῶν.
Καθίσταται, ἑπομένως, φανερό, μέσα ἀπὸ τὴν μελέτη καὶ τὴν ἀπόπειρα ἑρμηνείας τοῦ τροπαρίου αὐτοῦ, ὅτι ἀξίζει νὰ μελετᾶμε τοὺς πνευματικούς μας θησαυροὺς καὶ νὰ ἐμβαθύνωμε στὰ νοήματά των, μὲ ὄχημα τὴν ὑπέροχη ἑλληνική μας γλῶσσα ποὺ εἴθε νὰ τὴν καλλιεργοῦμε ἐπαξίως πρὸς δόξα Θεοῦ καὶ ἐπ’ ὠφελείᾳ πάντων ἡμῶν. Γένοιτο!
Σοφία Μπεκρῆ, φιλόλογος-θεολόγος
Ορθόδοξος Πολιτιστικός Σύλλογος "Επάλξεις"
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου