Άγιος Ανδρέας Κρήτης, ο μεγάλος πατέρας, ποιητής και μελωδός

 

                                                                   Φωτό: Πεμπτουσία

Από τους μεγαλύτερους εκκλησιαστικούς πατέρες ,  ποιητές και μελωδούς, είναι ο Άγιος Ανδρέας Κρήτης, τη μνήμη του οποίου εορτάζει η Εκκλησία μας σήμερα, 4 Ιουλίου, 2024. Ο θεόσταλτος Ανδρέας είδε το φως της ζωής στη Δαμασκό της Συρίας από γονείς ευσεβείς, τον Γεώργιο και τη Γρηγορία. Σε ηλικία 15  ετών,  ακολούθησε τη θρησκευτική οδό και κατατάχθηκε στον κλήρο ως αναγνώστης του πατριαρχικού θρόνου των Ιεροσολύμων, από τον   Πατριάρχη Θεόδωρο.  Ο νεαρός Ανδρέας διακρίθηκε για τη μόρφωση και  τις πλούσιες αρετές του, μεταξύ των   πατέρων του Παναγίου Τάφου,  ως αποτέλεσμα να τον προκρίνουν να  παραστεί στην Κωνσταντινούπολη,   στην έκτη Οικουμενική Σύνοδο κατά του Μονοφυσιτισμού.  
 Έκτοτε ο   Ανδρέας παρέμεινε στη βασιλεύουσα, όπου χειροτονήθηκε διάκονος και διορίσθηκε διευθυντής του ορφανοτροφείου «Άγιος Παύλος». Η  αφοσίωση  και θεάρεστη δράση   που  επέδειξε    στην φιλανθρωπία, τον ανέδειξαν αρχιεπίσκοπο Κρήτης.

 

Ως Αρχιεπίσκοπος Κρήτης,  αποδείχθηκε μέγας εκκλησιαστικός πατέρας, άριστος διδάσκαλος της ποιμαντικής, ρήτορας  θεόπνευστος, ποιητής και μελωδός, αλλά και σπουδαίος διοικητής, με θεία διάκριση.    Επιστρέφοντας από την Κωνσταντινούπολη στη Κρήτη, εκδήμησε το 740μ.Χ εν πλω. Ο τάφος του βρίσκεται   στην Ερεσό της Μυτιλήνης, στο ιερό ναό της Αγίας Αναστασίας.

 Ο Άγιος Ανδρέας, υπήρξε ο καλύτερος ρήτορας της εποχής του. Στα θεοφώτιστα έργα  του αναπτύσσει λόγο πλούσιο, με ρητορικά σχήματα απαράμιλλου κάλλους. Πρώτος αυτός παρουσίασε πλήρες σύστημα εορταστικών ομιλιών, από τις οποίες σώζονται περίπου 30, εκδιδόμενες και ανέκδοτες. Έγραψε αρκετά εγκώμια και λόγους. Σώζονται περίπου 100 Κανόνες και πολυάριθμα ιδιόμελα τροπάρια. Ως μελωδός έγραψε όχι μόνο τα κείμενα αλλά συνέθεσε και τη μουσική τους.
Ο Μέγας Κανών, είναι  ένα θεόπνευστο, μεγάλης έκτασης     υμνογραφικό έργο του Αγίου Ανδρέου Κρήτης.  Βαθύτατα κατανυκτικός, γεμάτος δύναμη και εικόνες είναι ο λόγος,  με έντονα δραματικά στοιχεία και χρήση παραδειγμάτων από τις εννέα ωδές της Αγίας Γραφής.

Με βάση  την ψυχοπνευματική  κατάσταση του αμαρτωλού ανθρώπου, στον Μεγάλο Κανόνα      διακρίνονται  η  συνειδητοποίηση της πνευματικής πτωχείας και πτώσης στην αμαρτία, η αγάπη προς τον Θεό και τον πλησίον και  ο έλεγχος  της ροπής προς την ηθική κατάρρευση  , η συναίσθηση της αμαρτίας  , η αληθινή μετά δακρύων μετάνοια  , και η βεβαιότητα της σωτηρίας της ψυχής του ανθρώπου. 

 'Ο Μέγας Κανών αποτελείται από 261 τροπάρια, από τα οποία 11 είναι Ειρμοί, δηλαδή η πρώτη στροφή κάθε ωδής. Ονομάστηκε Μέγας λόγω της έκτασής του, και αποτελείται από 9 ωδές.   Η ομοιοκαταληξία αν και όχι συστηματική είναι συχνή: Ουκ ήκουσα της φωνής σου /παρήκουσα της γραφής σου. / Το σώμα κατερρυπώθην. / Το πνεύμα κατεσπιλώθην. - Μη υπερίδης με. - Μη παρίδης με. Οι παρομοιώσεις είναι άφθονες, τα δε κοσμητικά επίθετα είναι πολύ εντυπωσιακά, πολλές φορές με νεολογισμούς, όπως φιλήδονος ορμή, πατρόθεος Δαυίδ, αισθητή Εύα, πρωτόκτιστον κάλλος . Η γλώσσα του Μεγάλου Κανόνα είναι η λόγια κοινή της εποχής του.

Ψάλλεται ολόκληρος την παραμονή της Πέμπτης της ΣΤ΄ εβδομάδος των Νηστειών της Μεγάλης Τεσσαρακοστής και κατά τις τέσσερις πρώτες ημέρες της καθαράς εβδομάδος.

 Ἀπολυτίκιον

Ἦχοςδ’.
Κανόνα πίστεως, καὶ εἰκόνα πραότητος, ἐγκρατείας διδάσκαλον, ἀνέδειξε σε τῇ ποίμνῃ σου, ἡ τῶν πραγμάτων ἀλήθεια· διὰ τοῦτο ἐκτήσω τῇ ταπεινώσει τὰ ὑψηλά, τῇ πτωχείᾳ τὰ πλούσια. Πάτερ Ἱεράρχα Ἀνδρέα, πρέσβευε Χριστῷ τῷ θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

Έτερον Ἀπολυτίκιον  

Ἦχοςπλ.α’.  
Τοῦ Δαβίδ τήν κινύραν Πάτερ μιμούμενος, ἐν Ἐκκλησία Ὁσίων προσάδεις ἄσμα καινόν, ὡς σοφός ὑφηγητής τοῦ θείου Πνεύματος, σύ γάρ...

 Πηγή: Ορθόδοξος Συναξαριστής (saint.gr)

 Ο Μέγας Κανών ως εγχειρίδιο ζωής

Ο Μέγας Κανών  αποτελεί εγχειρίδιο ζωής για τους αναζητητές της αλήθειας και της πνευματικής σωτηρίας. Κάλλιστα μπορεί να χρησιμοποιείται  σε καθημερινή βάση, διότι προκαλεί αίσθηση κάθαρσης και λύτρωσης, κατάνυξη ψυχής, και βοηθά κατά την προσευχή στη σύνδεση του πιστού με τον Θεό και Πατέρα του, καθώς και με τον φύλακα άγγελό του. Τα θεόπνευστα λόγια του Μεγάλου Κανόνος αναπτερώνουν την ελπίδα της σωτηρίας του ανθρώπου, και διευρύνουν το φάσμα της αγάπης του σταυρικά, καθέτως στη σύνδεση με τον Θεό του, και οριζοντίως με τον πλησίον του. Μία πολύ καλή εργασία σχετικά με την μετάφραση και ανάλυση του Μ.  Κανόνος είναι αυτή του Μητροπολίτου Ν. Σμύρνης, κ. Συμεών Κούτσα, με τίτλο Αδαμιαίος Θρήνος, των εκδόσεων της Αποστολικής Διακονίας (2009).

Είθε η χάρη του Αγίου Ανδρέου  Κρήτης να φωτίζει την οδό της σωτηρίας όλων όσων τιμούν με ευλάβεια τη μνήμη του.

 

Ο Θεός μεθ΄ημών,

 Ευθυμία Η. Κοντοπούλου

 4-7-2024