ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ Δ. ΛΥΡΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ .
Ἀληθινὰ θλιβερὸ καὶ δυσάρεστο τὸ θέαμα τῆς συγκυπτούσης γυναικός, τὴν θεραπεία τῆς ὁποίας παρουσιάζει ὁ Λουκᾶς στό Εὐαγγέλιο τῆς Ι’ Κυριακῆς (Λουκ., ιγ’ 10-17). Ἀλλὰ καὶ μεγάλη ἡ πίστη τῆς γυναικός, καθ’ ὅτι, παρὰ τὸ γεγονὸς ὅτι κατείχετο ἀπὸ τὴν ἀσθένειά της δεκαοκτὼ ἔτη, καὶ δὲν μποροῦσε νὰ ἀνακύψη «εἰς τὸ παντελές» - ὁλοκληρωτικά, ἐν τούτοις δὲν παρέμενε στὸν οἶκο της, γιὰ νὰ προσευχηθῇ, ἀλλὰ προσερχόταν στὸν οἶκο τοῦ Κυρίου, νὰ ἀκούση τὸν λόγο Του (ὅ. π. 10-11).
Μια απλή, κατά λάθος αποστολή της αγαπημένης συνταγής της Βαλυραίας κυρίας Κατερίνας Κόνιαρη στη σελίδα μου στο Facebook στάθηκε η αφορμή να ξετυλιχτεί μπροστά μου, σαν χριστουγεννιάτικη κορδέλα, η μνήμη εκείνων των παλιών χρόνων. Της δεκαετίας του 1960, τότε που στη Βαλύρα οι μητέρες μας ήξεραν να αξιοποιούν ακόμη και το παραμικρό ψίχουλο, για να κάνουν τις ημέρες της νηστείας των Χριστουγέννων χαρούμενες για μικρούς και μεγάλους. Τίποτα δεν μας έλειπε· ούτε το φαγητό, ούτε τα γλυκίσματα—κι όλα αυτά μέσα σε μια γλυκιά ανατροφή που μάθαινε στις καρδιές μας να τιμούν τη νηστεία, όπως την ορίζει η Ορθόδοξη εκκλησία μας.
Για τον Άγιο Ιωάννη, η υπερηφάνεια είναι «άρνησις Θεού ανεπίγνωστος», διότι ο άνθρωπος αποδίδει στον εαυτό του όσα είναι δώρα του Θεού. Είναι η τελική και πιο επικίνδυνη παγίδα, επειδή συχνά αναπτύσσεται μετά την απόκτηση άλλων αρετών. Οι Πατέρες τη θεωρούν πνευματικό θάνατο, γιατί αποκόπτει την καρδιά από τη χάρη. Ο υπερήφανος δεν μπορεί να δει τον εαυτό του πραγματικά· γι’ αυτό και δεν αλλάζει. Η θεραπεία της υπερηφάνειας αρχίζει με την αληθινή γνώση της ανθρώπινης αδυναμίας και συνεχίζεται με την αποδοχή της ανάγκης μας για τον Θεό. Η μνήμη των πτώσεων, η ευχαριστία, η υπομονή στις δοκιμασίες και η ταπείνωση απέναντι στον αδελφό είναι τρόποι να διαλυθεί ο εσωτερικός εγωισμός. Όταν η καρδιά ελευθερωθεί από την υπερηφάνεια, έρχεται η αληθινή ειρήνη και η βαθύτερη χαρά του να αναγνωρίζει κανείς ότι όλα είναι Θεού δωρεά.
Η ματαιοδοξία, σύμφωνα με τον Άγιο Ιωάννη της Κλίμακος, είναι το πάθος που υποκλέπτει κάθε αρετή και τη μετατρέπει σε αντικείμενο επίδειξης. Ο πατέρας ονομάζει τη ματαιοδοξία «πολυμορφότερον θηρίον», διότι αλλάζει πρόσωπα ανάλογα με την περίπτωση. Η απλότητα και η προσγείωση της καρδιάς θεραπεύουν το πάθος, καθώς στρέφουν τον άνθρωπο από την ανάγκη αναγνώρισης προς την ταπεινή προσφορά. Στην πατερική εμπειρία, ο ματαιόδοξος δεν μπορεί να αναπαυθεί, γιατί η χαρά του εξαρτάται από τα βλέμματα των άλλων. Αντίθετα, ο αληθινά απλός άνθρωπος παραμένει ελεύθερος: κάνει το καλό χωρίς να μετρά αντιδράσεις, χωρίς να επιζητεί επιβράβευση. Η απλότητα δεν είναι αφέλεια, αλλά καθαρότητα κινήσεως της ψυχής. Προσγειωμένος είναι εκείνος που δεν παραπλανάται από φαντασιώσεις σπουδαιότητας, αλλά εργάζεται σταθερά, χωρίς αυτοπροβολή. Η θεραπεία της ματαιοδοξίας αρχίζει με αυτοπαρατήρηση, συνεχίζεται με ταπεινή αυτογνωσία και ολοκληρώνεται όταν η καρδιά βρίσκει χαρά στο να παραμένει αφανής.
Η δειλία είναι ο παράλογος φόβος που παραλύει την ψυχή. Η θεραπεία της είναι η εμπιστοσύνη στον Θεό και η καλλιέργεια θάρρους και ψυχικής σταθερότητας.
Η αγρυπνία είναι η πνευματική εγρήγορση, η προσευχητική νύψη και η προσοχή στον νου.
Η αρετή αφορά το μέτρο στον ύπνο· αποφυγή υπερβολής και ραθυμίας· καλλιέργεια εγρήγορσης.
Η αναισθησία είναι η πνευματική αδιαφορία, η “νέκρωση” της καρδιάς. Η θεραπεία της είναι η ευαισθησία συνείδησης, η μετάνοια και η εγρήγορση.
Η φιλαργυρία είναι η προσκόλληση στο χρήμα και στα υλικά αγαθά· η θεραπεία της είναι η εμπιστοσύνη στην πρόνοια του Θεού και η καλλιέργεια ελευθερίας και γενναιοδωρίας.
Η διάκριση αποτελεί μία από τις κρισιμότερες λειτουργίες του ανθρωπίνου νου και πνεύματος. Είναι η ικανότητα να ξεχωρίζουμε το αληθινό από το απατηλό, το ουσιώδες από το περιττό, το ευεργετικό από το επιβλαβές. Στη σύγχρονη κοινωνία υπερπληροφόρησης, όπου η ταχύτητα των ερεθισμάτων ξεπερνά την ικανότητα επεξεργασίας τους, η διάκριση γίνεται όχι μόνο πνευματική αρετή, αλλά και πρακτικό εργαλείο επιβίωσης. Στην ψυχολογία έχει τη μορφή της γνωστικής αξιολόγησης, στη φιλοσοφία ταυτίζεται με τον ορθό λόγο και τη φρόνηση, ενώ στην πατερική παράδοση αποτελεί το ανώτατο χάρισμα που φωτίζει όλα τα άλλα.
Η διάκριση βοηθά τον άνθρωπο να αντιμετωπίσει εμπόδια όπως γνωστικές παραμορφώσεις (λανθασμένεες σκέψεις), έντονα συναισθήματα, κοινωνικά στερεότυπα, τραυματικές εμπειρίες, ανεπεξέργαστες επιθυμίες και λογισμούς, που δημιουργούν ένα «νεφέλωμα» που απομακρύνει τον άνθρωπο από την ορθή κρίση.
Η αγνεία είναι η καθαρότητα του νου, της καρδιάς και του σώματος, η εσωτερική ελευθερία από εμπαθείς λογισμούς και η σωστή, φωτισμένη χρήση των επιθυμιών. Δεν είναι απλή αποχή, αλλά θετική κατάσταση καθαρότητας, προσανατολισμού προς τον Θεό και σεβασμού προς τον άλλον ως πρόσωπο.
Η γαστριμαργία αναφέρεται στην απληστία ή υπερβολική επιθυμία για φαγητό και ποτό. Η αρετή αντίθετα είναι η νηφαλιότητα και το μέτρο στη διατροφή, που καλλιεργεί την αυτοσυγκράτηση και προστατεύει την ψυχική και σωματική ισορροπία (Ιωάννης Σιναΐτης, 2005).
Η ακηδία είναι η πνευματική νωθρότητα, η απάθεια ή η αδιαφορία για την πνευματική ζωή και την προσευχή. Η αρετή αντίθετα είναι η ενεργητική πνευματική εγρήγορση και διάθεση για άσκηση και προσευχή, που οδηγεί στην πνευματική πρόοδο και ενδυνάμωση της ψυχής (Ιωάννης Σιναΐτης, 2005).
Η αρετή της αλήθειας είναι η ζωή σύμφωνα με την ειλικρίνεια και την αλήθεια, αποφεύγοντας το ψεύδος, την εξαπάτηση ή την υπερβολική διαστρέβλωση των γεγονότων. Η ειλικρίνεια προστατεύει την ψυχή από εσωτερική σύγχυση και ενισχύει τις σχέσεις εμπιστοσύνης με τους άλλους (Ιωάννης Σιναΐτης, 2005).
Η πολυλογία αναφέρεται στην υπερβολική ή αλόγιστη χρήση λόγου, που μπορεί να αποσπά την ψυχή από την πνευματική ζωή και να προκαλέσει κακίες ή παρεξηγήσεις. Η αρετή αντίθετα είναι η σύνεση στον λόγο, η ικανότητα να μιλά κανείς με μέτρο, αλήθεια και ωφέλεια, προστατεύοντας την ειρήνη της ψυχής και τις σχέσεις με τους άλλους. (Ιωάννης Σιναΐτης, 2005)
Η μνησικακία είναι η αρνητική τάση της ψυχής να κρατά κακία ή να επιθυμεί εκδίκηση για αδικίες ή προσβολές. Η αρετή αντίθετα είναι η ικανότητα να συγχωρεί και να αποβάλλει την πικρία, προστατεύοντας την ψυχική ειρήνη και επιτρέποντας την πνευματική καλλιέργεια (Ιωάννης Σιναΐτης, 2005).
Αγαπητοί Φίλοι - Αναγνώστες ,
Επειδή δεν θα είμαστε μαζί σας κατά τις επομένες πέντε ημέρες, στην ιστοσελίδα μας θα βρείτε τα σκαλοπάτια των αρετών κατά τον Αγιο Ιωάννη Σιναΐτη, στα οποία εργαζόμαστε πνευματικά καθημερινά. Ανεβαίνουμε ένα σκαλοπάτι αρετής κάθε ημέρα, για να έχουμε στο τέλος την πνευματική θέαση της γεννήσεως του Κοσμοσωτήρος Ιησού Χριστού.
Σας ευχόμαστε καλή ψυχοπνευματική άσκηση και θα επανέλθουμε με νέες αναρτήσεις σύντομα!
Ο Θεός μεθ΄ημών,
Ευθυμία Η. Κοντοπούλου
Στην πατερική παράδοση, οι θεόσδοτοι λογισμοί αποτελούν τον βασικό τόπο συνάντησης του ανθρώπου με τον Θεό , μακριά από το ψευδές και το πάθος. Σε αντίθεση με τους εμπαθείς ή δαιμονικούς λογισμούς που θολώνουν την κρίση , καταδυναστεύουν τη συνείδηση και την αίσθηση της πραγματικότητας, οι θεόσδοτοι λογισμοί αποτελούν φωτισμό της καρδιάς από το Άγιο Πνεύμα, ενίσχυση του νου προς το αγαθό και κίνηση της ψυχής προς την αρετή (Ιωάννης Σιναΐτης, Κλίμαξ 26, 7). Είναι λογισμοί που γεννώνται όχι από την ψυχολογική προδιάθεση ή τις αισθήσεις, αλλά από την ενέργεια του Θεού εντός μας, όπως αποκαλύπτεται στην καθαρή καρδιά (Μάξιμος Ομολογητής, Ambigua 21).
Οι Πατέρες διακρίνουν ότι τέτοιοι λογισμοί λειτουργούν ως «παρηγορητικοί άνεμοι» που κινoύν το πλοίο της ψυχής προς το λιμάνι της σωτηρίας· για τον εξασκούμενο στην αρετή, λειτουργούν ως σημεία καθοδήγησης, ενίσχυσης και έμπνευσης. Στη σύγχρονη ψυχολογική ορολογία, θα μπορούσαν να συσχετισθούν με γνωσιακές επιγνώσεις υψηλότερης ηθικής ποιότητας, μορφές εσωτερικής διαύγειας που προάγουν αυτορρύθμιση, νόημα και εστίαση στο αγαθό (Frankl, 2006).
Η πραότητα είναι η ήπια, ευγενική και σταθερή συμπεριφορά της ψυχής, που δεν ταράζεται εύκολα από αντιξοότητες, προσβολές ή δυσκολίες. Είναι η αρετή που συνδυάζει την εσωτερική ειρήνη με την αληθινή αγάπη για τους άλλους και την ικανότητα να αντιμετωπίζει ο άνθρωπος τις καταστάσεις με Θεού σοφία και αυτοσυγκράτηση (Ιωάννης Σιναΐτης, 2005).
Σε έναν κόσμο πολυμορφίας — πολιτισμικής, κοινωνικής, εθνικής, θρησκευτικής — η ανθρώπινη διάνοια συχνά επιδιώκει να ταξινομεί και να ερμηνεύει την πραγματικότητα. Τα στερεότυπα — δηλαδή οι γενικεύσεις ή «κατηγοριοποιήσεις» που αποδίδονται σε ομάδες ανθρώπων ή κατηγορίες — συχνά λειτουργούν ως “νοητικά κοντόφθαλμα”, που απλοποιούν την πολυπλοκότητα, αλλά και περιορίζουν τη δυνατότητα πραγματικής γνώσης και διάκρισης αντίληψης (Scott, 1922/παρατιθέμενη σε Allport, 1954).
Σκοπός του παρόντος άρθρου είναι να δείξει ότι η έλλειψη θείας διάκρισης — δηλαδή η αδυναμία να αξιολογήσουμε πρόσωπα και καταστάσεις με καθαρό, ελεύθερο και διακριτικό νου — είναι η ρίζα της σύγχυσης, της προκατάληψης, της απαξίωσης, αλλά και της πνευματικής τύφλωσης. Θα εξετάσουμε το φαινόμενο αυτό με φιλοσοφική, ψυχολογική, κοινωνιολογική, ανθρωπολογική προσέγγιση και, τέλος, με θεολογική‑πατερική ματιά.
Για να γίνει πιο σαφές το τι εννοούμε, παρουσιάζουμε παρακάτω μερικές συχνές κατηγορίες στερεοτύπων — για τον εαυτό μας, τους άλλους, και κοινωνικές ομάδες , επίσης σε πνευματικό επίπεδο — που δυστυχώς κυριαρχούν στον σύγχρονο πολιτισμό και στη συλλογική φαντασία και δεν αφήνουν να επικρατήσει ειρήνη στον κόσμο.
Οι λογισμοί αποτελούν θεμελιώδη όψη της ανθρώπινης ψυχής και του νου, καθώς εκφράζουν τις σκέψεις και τα εσωτερικά ερεθίσματα που επηρεάζουν τη συναισθηματική και πνευματική ζωή. Στην Ορθόδοξη Πατερική Παράδοση, οι λογισμοί θεωρούνται πειρασμοί που αρρωσταίνουν τον νου και επηρεάζουν την προσήλωση στον Θεό και τη διασφάλιση της ψυχοπνευματικής υγείας (Ιωάννης Σιναΐτης, Κλίμαξ). Στη σύγχρονη ψυχολογία, οι λογισμοί μελετώνται ως γνωστικές διεργασίες που μπορεί να οδηγήσουν σε άγχος, εμμονή, ιδεοληψία, κατάθλιψη έως και ψύχωση (Clark & Beck, 2010).
Σκοπός του παρόντος άρθρου είναι η ανάλυση των βασικών ειδών λογισμών, η ψυχολογική και θεολογική τους διάσταση, και η παρουσίαση τεχνικών αντιμετώπισης με ενσωμάτωση των σύγχρονων ψυχολογικών εργαλείων mindfulness, cognitive restructuring, ACT και reframing. Ιδιαίτερη προσοχή δίνεται στους ακούσιους λογισμούς, καθώς αποτελούν συχνό φαινόμενο που μπορεί να επηρεάσει βαθιά την ψυχική και πνευματική ισορροπία.
Η αοργησία είναι η ικανότητα του ανθρώπου να διατηρεί την ψυχική του ηρεμία και τον αυτοέλεγχο απέναντι σε προκλήσεις ή αδικίες, χωρίς να παραδίδεται στον θυμό. Είναι η αρετή που καθαρίζει την καρδιά και προστατεύει την ειρήνη της ψυχής, συμβάλλοντας στην πνευματική ανάπτυξη (Ιωάννης Σιναΐτης, 2005).
Η αυτοφροντίδα αποτελεί θεμελιώδη διάσταση της υγείας και της ευημερίας κάθε ατόμου, ιδιαίτερα των γυναικών που συχνά καλούνται να εξισορροπήσουν πολλαπλούς ρόλους στην οικογένεια, στην εργασία και στην κοινότητα. Οι γυναίκες του Συλλόγου Γυναικών Βαλύρας, όπως μας ενημερώνει η κ. Ελένη Καπότη -Αδαμοπούλου, μέλος του Δ.Σ. του Συλλόγου , συμμετέχουν ενεργά τόσο σε οικιακές εργασίες και τοπικά επαγγέλματα όσο και σε αγροτικές δραστηριότητες, με αποτέλεσμα η ανάγκη για ολιστική αυτοφροντίδα να είναι ακόμη πιο επιτακτική.
Στην επικείμενη συνάντηση της ερχόμενης Κυριακής- 7 Δεκεμβρίου, 2025 και ώρα 17:00 στο παλιό Δημαρχείο- θα συζητηθεί σε βάθος η αυτοφροντίδα σε όλα τα επίπεδα: σωματικό, ιατρικό, ψυχολογικό, κοινωνικό, εκπαιδευτικό και πνευματικό. Η πρωτοβουλία αυτή ενισχύει την ενδυνάμωση των γυναικών και την ανάπτυξη κοινοτικών δεσμών, καθώς οι συμμετέχουσες αντιμετωπίζονται ως ενεργά μέλη που συνεισφέρουν βιωματικά με τις ικανότητες, τα ταλέντα και τις γνώσεις τους.
Η κα Ευγενία από τη Μεσσήνη αναπολεί με γλυκιά νοσταλγία εκείνες τις μαγικές στιγμές της δεκαετίας του 1980, όταν μαζί με τα αδέλφια και τα ξαδέλφια της σχημάτιζαν ένα μικρό, ζωντανό μουσικό συγκρότημα, ιδίως τέτοια εποχή, πριν από τα Χριστούγεννα.
Στην Ορθόδοξη Παράδοση, ο Θεός βιώνεται ως ζωντανή και άμεση πραγματικότητα. Δεν είναι αφηρημένη φιλοσοφική έννοια, αλλά ζῶσα προσωπική κοινωνία. Παρά ταύτα, σύμφωνα με την Αγία Γραφή, «Θεόν οὐδεὶς ἑώρακε πώποτε» (Ἰω. 1,18), διότι ἡ οὐσία τοῦ Θεοῦ εἶναι ἀμέθεκτη και ἀκατάληπτη. Ωστόσο, ὁ Θεός γίνεται γνωστός δια των ἀκτίστων ἐνεργειῶν Του – δηλαδή μέσω της θείας Χάριτος, του Φωτός, της Θεώσεως και της μεθέξεως τῆς ζωῆς Του.
Ο θεολογικός αυτός πυρήνας αναπτύχθηκε και εδραιώθηκε ιδίως μετά τον 14ο αιώνα, διά του αγώνος του Ἁγίου Γρηγορίου Παλαμᾶ κατά των Βαρλααμιτών. Η διάκριση οὐσίας–ἐνεργειῶν αποτελεί θεμέλιο της ελληνορθόδοξης θεολογίας και πνευματικότητας. Δεν πρόκειται για μεταφυσική θεωρία, αλλά για εμπειρία σωτηρίας: αν ο Θεός δεν εκδηλωνόταν δια τῶν ἐνεργειῶν Του, καμία κοινωνία με Αυτόν δεν θα ήταν δυνατή.
Ο Ιωάννης Ρωμανίδης (1927–2001) ήταν ένας από τους σημαντικότερους ορθόδοξους θεολόγους του 20ού αιώνα, καθηγητής Δογματικής στη Θεολογική Σχολή του ΑΠΘ. Με καταγωγή από τον χώρο της πατερικής παράδοσης, ανέδειξε με μοναδική σαφήνεια ότι η Ορθόδοξη Θεολογία δεν είναι διανόηση, αλλά ιατρική της ψυχής, θεμελιωμένη στην εμπειρία της θεώσεως. Η σκέψη του επανέφερε στο προσκήνιο την διδασκαλία του Αγίου Γρηγορίου Παλαμά περί ακτίστου ενεργείας ως κέντρο της ορθόδοξης ζωής.
Το πένθος στην πνευματική παράδοση του Ιωάννου Σιναΐτου είναι η κατανόηση και θλίψη για τις αμαρτίες, τα πάθη και τις πνευματικές αδυναμίες μας, που οδηγεί σε εσωτερική κάθαρση και πνευματική αναγέννηση. Δεν αφορά τη λύπη για εξωτερικά γεγονότα, αλλά το «πνευματικό πένθος» που καθαρίζει την καρδιά και οδηγεί σε θεία διάκριση και σοφία (Ιωάννης Σιναΐτης, 2005).
ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ Δ. ΛΥΡΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ
Στις 16-11-25 επισκεφθήκαμε με την κόρη και εγγόνα το Εθνικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Γουλανδρή πάντα πρωτοπόρο στην εκπαίδευση και την ευαισθητοποίηση του κοινού στα περιβαλλοντικά ζητήματα, αναγνωρίζοντας την υποβάθμιση και την απώλεια της Βιοποικιλότητας ως μία από τις κυριότερες παγκόσμιες προκλήσεις, παρουσιάζει τη συναρπαστική Έκθεση «Βιοποικιλότητα. Όλα συνδέονται». ΄Ήταν κατάμεστο από γονείς με τα παιδιά τους που απολάμβαναν διαδραστικά τους χώρους της έκθεσης.
Επικοινώνησα τηλεφωνικά και ηλεκτρονικά με την υπεύθυνη Παλαιοντολογίας του μοσείου Χριστίνα Γιαμαλή να της δωρίσω απολιθώματα του χωριού μου ΒΑΛΥΡΑ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ της Πλειόκαινης-Πειστόκαινης Εποχής, και της έστειλα πληροφορικό ενημερωτικό-φωτογραφικό υλικό.
Ο αείμνηστος Παναγιώτης από την Ανδρούσα Μεσσηνίας, με τη γλυκύτητα για τη γυναίκα του, μας διδάσκει τι σημαίνει αληθινή αγάπη και στοργή.
Το σωτήριο έτος 1933, κοντά στην Ανδρούσα γεννήθηκε ο Παναγιώτης, μοναχογιός μιας οικογένειας που τον περίμενε με καρτερία δέκα ολόκληρα χρόνια. Η μητέρα του, η Μαρία, είχε δει μια νύχτα ένα όνειρο γεμάτο φως· κρατούσε στην αγκαλιά της ένα ξανθό αγοράκι, λουσμένο στη λάμψη. Την επόμενη Κυριακή, στην εκκλησία- μετά την απόλυση- διηγήθηκε το όνειρό της στον πρωτοπρεσβύτερο Ανδρούσης.
«Ευχαρίστησε τον Κύριο και κράτησε το στόμα σου κλειστό, παιδί μου», της είπε. «Μέχρι που ο Θεός να ολοκληρώσει το έργο Του».
Με την πρώτη ματιά, αυτή η φράση φαίνεται αυστηρή. Όμως, ο όσιος Μάρκος δεν εκφράζει μομφή, αλλά αποκαλύπτει μία κρυμμένη πνευματική πραγματικότητα: ο άνθρωπος δεν είναι ουδέτερος απέναντι στον λόγο. Ο λόγος που ακούμε, που δεχόμαστε καθημερινά από τα μέσα μαζικής επικοινωνίας και το διαδίκτυο, ο λόγος που ανεχόμαστε στο άμεσο ή έμμεσο περιβάλλον μας, ο λόγος που δεν διακρίνουμε – έχει δύναμη να διαμορφώσει την ψυχή μας. Δεν είμαστε μόνο ομιλητές∙ είμαστε και δέκτες. Κι αυτό που δεχόμαστε, σιωπηλά, γίνεται μέρος του εσωτερικού μας κόσμου (Frankl, 1946).
"Παιδιά μου , όταν ακούμε το "έξαιρέτως τής Παναγίας Άχράντου" στη Θεία Λειτουργία νά σταυρώνουμε τον νου μας, και όπου πονάμε καί νά μνημονεύουμε ονόματα αρρώστων, αμαρτωλών, φυλακισμένων καί όσων ανθρώπων έχουν ανάγκη.
Η μνήμη θανάτου είναι η συνεχής ενθύμηση της φθαρτότητας και της παροδικότητας της ανθρώπινης ζωής, που καθοδηγεί τον άνθρωπο να ζει με ταπείνωση, σοφία και πνευματική εγρήγορση. Η επίγνωση του θανάτου βοηθά στην αποφυγή της ματαιοδοξίας και της υλικής προσκόλλησης, και στην καλλιέργεια των αρετών που αναπτύσσουν τη θεία διάκριση και σοφία, φωτίζοντας τον νου και την ψυχή του ανθρώπου. Επίσης, οδηγεί σε τέλη ανώδυνα, ανεπαίσχυντα και ειρηνικά, χωρίς φοβίες- ο Θεός και ο άνθρωπος συναντώνται μέσα στο φως το ουράνιο (Ιωάννης Σιναΐτης, 2005).
Φωτό:Pinterest
Δυὸ φορὲς ἐπαναλαμβάνεται ἡ φράση αὐτὴ στὸ σημερινὸ Εὐαγγέλιο (Ἰωάν., α’ 35-52).
Τὴν πρώτη φορὰ τὴν λέει ὁ Ἀνδρέας στὸν Πέτρο, τὸν ἀδελφό του, καὶ τὴν δεύτερη φορὰ τὴν λέει ὁ Φίλιππος στὸν Ναθαναήλ, τὸν φίλο του, μὲ τὴν συμπλήρωση «ὃν ἔγραψε Μωυσῆς ἐν τῷ νόμῳ καὶ οἱ προφῆται» (ὅ. π., 46), διότι ὁ Ναθαναήλ, ὡς «ἀληθινὸς Ἰσραηλίτης», χρειάζεται σημεῖα γιὰ νὰ πιστέψη, θέλει πειστικὲς ἀποδείξεις!
Σημασία ἔχει ὅτι οἱ τέσσερις πρῶτοι μαθητὲς τοῦ Κυρίου βρῆκαν αὐτὸ ποὺ ζητοῦσαν στὸ πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ.
Όπως για τους λαούς της Ανατολής σταθερή αξία είναι το ρύζι – η όρυζα –, έτσι και για τους μεσογειακούς λαούς η βάση της διατροφής ήταν πάντοτε ο άρτος: το ψωμί. «Το ψωμί ψωμάκι» έλεγαν τα παιδιά που πεινούσαν μετά τον πόλεμο του 1940 στη Βαλύρα Μεσσηνίας, κι αυτή η φράση δεν ήταν υπερβολή· ήταν καθημερινή πραγματικότητα.
Αχνιστό ψωμί πάνω σε τρυφερά παιδικά χέρια:
του Κώστα Στούπα, δημοσιογράφου, συγγραφέα από το Άρδην τ. 136 που κυκλοφορεί
Τα τελευταία χρόνια ο Θουκυδίδης έχει μπει ξανά στη μόδα. Όχι τόσο γιατί οι άνθρωποι διάβασαν ξαφνικά τα έξι
του βιβλία, όσο επειδή οι διεθνείς αναλυτές, βλέποντας την άνοδο της Κίνας και την αντίδραση των ΗΠΑ,
ανακάλυψαν στην «Παγίδα του Θουκυδίδη» το ερμηνευτικό σχήμα που τους ταιριάζει. Το βιβλίο του Graham
Allison, Destined for War: Can America and China Escape Thucydides’s Trap? (2017) έκανε γνωστή σε
ευρύτερο κοινό την ιδέα ότι, όταν μια νέα δύναμη ανεβαίνει και απειλεί να εκτοπίσει μια κατεστημένη, η
πιθανότητα πολέμου εκτινάσσεται.
Ο Allison παραθέτει 16 ιστορικές περιπτώσεις. Στις 12, η αντιπαράθεση κατέληξε σε πολεμική σύγκρουση. Το
σχήμα είναι απλό: η άνοδος μιας δύναμης προκαλεί φόβο στην υπάρχουσα, κι αυτός ο φόβος οδηγεί σε
προληπτικά χτυπήματα, σε συμμαχίες, σε παγίδες που τελικά οδηγούν σε αναπόφευκτη σύγκρουση.
Η φράση του Θουκυδίδη είναι σαφής: «Ἡ γὰρ ἀληθεστάτη πρόφασις ... ἡ τῶν Ἀθηναίων αὔξησις καὶ φόβος ὶ ὃν
Λακεδαιμόνιοι ἐνεδείσαντο». Δηλαδή, η πραγματική αιτία του πολέμου δεν ήταν οι επιμέρους αφορμές, αλλά η
άνοδος της Αθήνας και ο φόβος που προκάλεσε στους Σπαρτιάτες.
Η προς Γαλάτας επιστολή αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα κείμενα του Αποστόλου Παύλου, καθώς απευθύνεται σε χριστιανικές κοινότητες που αντιμετώπιζαν θεολογικές και ηθικές προκλήσεις. Στο κεφάλαιο 5, εδάφια 16–26, ο Παύλος αντιπαραβάλλει την «σάρκα» με το «Πνεύμα», παρουσιάζοντας αφενός τα «έργα της σαρκός» και αφετέρου τους «καρπούς του Πνεύματος». Η ενότητα αυτή αποτελεί θεμελιώδες κείμενο για την ηθική και πνευματική ζωή του Χριστιανού (Wright, 2005). Μέσα από το κείμενο, αναδεικνύεται ο δυναμικός αγώνας μεταξύ πνευματικής ζωής και εμπαθούς φύσης, καθώς και η κλήση του πιστού προς μεταμόρφωση (Fee, 1994).
Η μετάνοια είναι η συνειδητή εσωτερική μεταστροφή του ανθρώπου προς το Θεό, που εκφράζεται με την αναγνώριση των αμαρτιών ή των σφαλμάτων, τη θλίψη για αυτά και την αλλαγή τρόπου ζωής. Είναι η πνευματική δύναμη που καθαρίζει την καρδιά και ανοίγει τον δρόμο για πνευματική πρόοδο. (Ιωάννης Σιναΐτης, 2005)
Αύριο, 30 Νοεμβρίου 2025, η Ορθόδοξη Εκκλησία μας τιμά τη μνήμη του Αγίου Αποστόλου Ανδρέα του Πρωτοκλήτου, ενός από τους δώδεκα μαθητές του Κυρίου και αδελφού του Αποστόλου Πέτρου. Η εορτή αυτή μας θυμίζει την πίστη, την ταπεινότητα και την αφοσίωση στον Χριστό, καθώς και τη δύναμη της ιεραποστολικής μαρτυρίας.
Ο Άγιος Ανδρέας μαρτύρησε στην Πάτρα περίπου το 69 μ.Χ. επί Νέρωνα, σε σταυρό σχήματος Χ, γνωστός ως σταυρός του Αγίου Ανδρέα. Ζήτησε να μην σταυρωθεί όπως ο Χριστός, όπως θα αναλυθεί στη συνέχεια.
Ο σταυρός του μαρτυρίου αποτελεί κεντρικό θεολογικό σύμβολο από την αρχαιότητα έως τη χριστιανική παράδοση (Burkert, 1985; Nilsson, 1927). Η παρουσία του θείου στη ζωή του ανθρώπου συχνά συνοδευόταν από δοκιμασίες, οι οποίες εκλαμβάνονταν ως προτύπωση του σταυρού του Χριστού – όχι απλώς τιμωρία, αλλά κάλεσμα προς τελείωση και αγιότητα (Παπαδόπουλος, 2015). Ο σταυρός του Χριστού αποτελεί τον σταυρό της τελειότητας, την ύψιστη μορφή θυσίας και ταυτόχρονα ζωής.
Η αύξηση του προσδόκιμου ζωής τα τελευταία εκατό χρόνια οδηγεί σε έναν νέο κοινωνικό και ανθρωπολογικό φαινότυπο: τη ζωή πέραν των 90 ετών. Το παρόν άρθρο διερευνά πτυχές της ιατρικής, φιλοσοφικής, ψυχολογικής, κοινωνιολογικής και ανθρωπολογικής θεώρησης της "υπερηλικίας", ενώ προσεγγίζει το ζήτημα και μέσω της ορθόδοξης χριστιανικής παράδοσης. Καταλήγει ότι η Εκκλησία δεν απορρίπτει τη μακροζωία, αλλά την νοηματοδοτεί, εύχεται για «τέλη ανώδυνα, ανεπαίσχυντα και ειρηνικά» και καλεί σε ποιότητα, όχι απλώς ποσότητα ζωής.
Η τρίτη ηλικία (65+) έχει πλέον μεταβληθεί σε τέταρτη ηλικία (80+) και σε αυτό που αρκετοί ερευνητές ονομάζουν «πέμπτη ηλικία» — δηλαδή ζωή μετά τα 90 (Baltes & Smith, 2003). Η μακροζωία αποτελεί πλέον παγκόσμιο φαινόμενο, όχι μόνο ιατρικής αλλά και υπαρξιακής σημασίας. Το ερώτημα δεν είναι πλέον «εάν θα ζήσουμε πολλά χρόνια», αλλά «πώς θα ζήσουμε αυτά τα χρόνια».
Φωτό: Pinterest
Η Εύη καθόταν στο παλιό ξύλινο γραφείο και κρατούσε σφιχτά ένα ξεθωριασμένο πουλόβερ. Το άγγιζε με σεβασμό, σαν να έκρυβε μέσα του όλη την παιδική της ηλικία. Ήταν το ίδιο πουλόβερ που κάποτε φορούσε μαζί με τη γιαγιά της – ένα στα δικά της μικρά μέτρα, κι ένα στα μέτρα της Ευανθίας, της αείμνηστης γιαγιάς της που χάραξε την ψυχή της σαν φωτεινή πυξίδα ζωής.
Μεγάλωσε στον Μελιγαλά Μεσσηνίας. Σ’ εκείνα τα χώματα έμαθε να περπατά, να ονειρεύεται και να προσεύχεται. Οι γονείς διαρκώς απασχολημένοι∙ η καθημερινότητα απαιτητική. Έτσι, η γιαγιά Ευανθία έγινε το απάγκιο λιμάνι της. Έγινε μητέρα, δασκάλα, καθρέφτης και φάρος μαζί. Στα χρυσά της χέρια ρίζωσαν τα πρώτα βήματα της προσωπικότητάς της∙ καλλιέργησε την ψυχή της με χίλιους τρόπους – με προσευχή, με αγάπη, με ήθος.
Θυμάμαι, σκέφτεται η Εύη, πως τα απογεύματα μύριζαν κανέλα και καθαρό σαπούνι. Στον μικρό μας κήπο, εκεί όπου ο βασιλικός έγερνε σαν να προσευχόταν, καθόμασταν η μια δίπλα στην άλλη. Η γιαγιά Ευανθία έπλεκε, κι εγώ άκουγα. Κάθε της κίνηση είχε ρυθμό — σαν να υφαινόταν η ζωή μου μέσα στις χρυσές βελονιές της.
Η υπακοή είναι η ελεύθερη και συνειδητή, με αίσθημα αγάπης υποταγή στις οδηγίες του πνευματικού καθοδηγητή και στη θέληση του Θεού, με ταυτόχρονη άρνηση του εγωισμού και των παθών. Η υπακοή δεν είναι τυφλή παραίτηση , αλλά αληθινή έκφραση εμπιστοσύνης και πνευματικής ταπεινότητας, που βοηθά στην καλλιέργεια της πνευματικής ζωής, φωτίζει τον εαυτό με τη θεία διάκριση και τις δωρεές του Αγίου Πνεύματος. Ο άνθρωπος αναγεννίεται σωματικά και ψυχικά (Ιωάννης Σιναΐτης, 2005).
Στη Βαλύρα, κάποτε, υπήρχε ένα μαγικό δένδρο — η αφροξυλιά — που μάγευε τις μαθήτριες του Δημοτικού Σχολείου. Τα μικρά κορίτσια δεν γνώριζαν πολλά για το σαμπούκο, ούτε για τις θεραπευτικές του ιδιότητες, όμως τα υπόλευκα άνθη του και το λεπτό τους άρωμα άγγιζαν την ψυχή τους. Ήταν το δένδρο των αισθήσεων, της περιέργειας και της αθωότητας.
Τρεις από αυτές τις κοπέλες, που αργότερα έφυγαν από την Ελλάδα για ανώτερες σπουδές και επαγγελματικές πορείες στο εξωτερικό, επέστρεψαν στη Βαλύρα μετά από σαράντα χρόνια. Μία ημέρα αποφάσισαν να περπατήσουν ξανά στον στενό δρόμο που οδηγεί από την Αγία Τριάδα προς τον κυπαρισσώνα, κατά μήκος του ποταμού της Μαυροζούμενας, με βορειοδυτική κατεύθυνση. Εκεί, έκπληκτες είδαν μία ολάνθιστη αφροξυλιά να στέκεται σιωπηλή, τυλιγμένη στο κατάλευκο νυφικό της.
Τα μάτια τους φωτίστηκαν∙ ένιωσαν πως ξαναβρήκαν ένα κομμάτι της ψυχής τους.
Ήταν νύχτα βαριά — ο ουρανός είχε μαυρίσει, και η θάλασσα έσφιγγε τη στεριά, σέρνοντας κύματα που φούσκωναν απειλητικά. Ο άνεμος ψιθύριζε σαν να διηγιόταν αρχαία μυστικά — οι θρύλοι των προγόνων ακούγονταν μέσα από την πνοή του. Σιγά-σιγά, μέσα απ’ το σκοτάδι και την υγρασία, υψωνόταν μια σκοτεινή, στύλου-όμοια μορφή: ψηλή, αόρατη στα μάτια των ανθρώπων, αλλά παρούσα — σαν ένας «στύλος» αέρα και νερού να στροβιλίζεται, να τυλίγεται, και να μετατρέπει τον ουρανό σε χάος.
Αυτή η μορφή, αν και χωρίς εκ προθέσεως μοχθηρία, είχε μέσα της μια δύναμη συγκεντρωμένη — τόση ενέργεια που, όπου περνούσε, άφηνε πίσω της καταστροφή: δέντρα ξεριζωμένα, σπίτια ταρακουνημένα, δρόμους πλημμυρισμένους, μια αίσθηση φόβου και αστάθειας στο δέρμα των ανθρώπων.
Οι παλιοί — θα σου έλεγαν — ότι αυτό είναι το ξύπνημα του Τυφώνα — το αρχέγονο ον της θύελλας, γέννημα της Γης και του Αέρα που κρατά μέσα του τη δύναμη των ανέμων, της θάλασσας και της γης. Για τους προγόνους μας, όταν οι άνεμοι και τα σύννεφα ξυπνούσαν μαζί, όταν η θάλασσα σηκωνόταν και η γη έτρεμε — τότε ο Τυφώνας περνούσε, αφήνοντας πίσω του τον τρόμο· όχι ως τερατόμορφη φιγούρα, αλλά ως την ίδια την ακατάπαυστη, ακατάβλητη δύναμη της φύσης.
Αφιερωμένο στα παιδιά του Δημοτικού Σχολείου Βαλύρας
Στην παλιά Βαλύρα Μεσσηνίας, εκεί που τα χωράφια μύριζαν στάρι και λεβάντα, ζούσε μια αγροτική οικογένεια με τέσσερα παιδιά, κατά τη δεκαετία του 1960. Ο παππούς τους, σοφός και γαλήνιος, καθόταν κάθε απόγευμα στην αυλή και τους έλεγε ιστορίες. Μια μέρα, καθώς ο ήλιος έπεφτε πίσω από το διάσελο της Ιθώμης, τα κάλεσε κοντά του και τους είπε:
— Να σας δίνει ο Θεός καλό μυαλό και καλή καρδιά… Μα η καρδούλα σας να ζυγίζει λίγο παραπάνω από το μυαλό σας.
Τα παιδιά απόρησαν.
— Και πόσο ζυγίζει το μυαλό, παππού;
Ο παππούς χαμογέλασε με σοφία:
— Όσο κι αν ζυγίζει… η καρδιά να ζυγίζει πάντα λίγο παραπάνω.
— Και τι να της δώσουμε για να βαραίνει; ξαναρώτησαν.
