Αφιέρωμα στη Θεοπνευστία του Αγίου Ρωμανού του Μελωδού

 

Την 1η Οκτωβρίου εορτάζεται ο Άγιος Ρωμανός ο Μελωδός, ο εορτασμός του οποίου πιστοποιείται από την εποχή του Ηρακλείου ( 610-641). “Ρωμανός, ο εν αγίοις πατήρ ημών κατήγετο εκ Συρίας, πατρίδα έχων την πόλιν Έμεσαν , η οποία λέγεται τουρκιστί Έμς” ( Μεγ. Συν, 1950, Μην. Οκτ. Σελ. 16). Γεννήθηκε κατά το τελευταίο τέταρτο του 5ου αιώνα. Χρήματισε διάκονος της εκκλησίας της Βυρηττού. Από εκεί ανέβηκε στη Κωνσταντινούπολη όταν βασιλεύς ήταν ο Αναστάσιος , το έτος 496 και διέτριβε στον ναό της Υπεραγίας Θεοτόκου της επιλεγομένης Κύρου, με ευλάβεια και σεμνότητα, διαρκώς προσευχόμενος. Συμμετείχε σε αγρυπνία στον ιερό ναό της Παναγίας των Βλαχερνών και επέστρεφε στον ναό της Θεοτόκου εν τοις Κύρου. Σε αυτόν τον ναό έλαβε το χάρισμα της Θεοπνευστίας από τη Θεοτόκο και μπόρεσε να  ψάλλει , να συνθέτει κοντάκια και να μελοποιεί τα ποιήματά του.

Ο Ρωμανός ήθελε πολύ να μπορεί να ψέλνει αλλά δεν τον βοηθούσε η φωνή του. Στο Μηνολόγιο Βασιλείου Β΄, το τυπικό της Κων/πόλεως και της Μονής Γρηγορίου του Άθω, ο Ρωμανός πριν την Θεοπνευστία περιγράφεται ως κακόφωνος και περίγελος των γύρω του για το ελάττωμά του αυτό. Κατά την εορτή των Χριστουγέννων παρακάλεσε τη Θεοτόκο να του χαρίσει το δώρο της καλλιφωνίας. Καθώς δεόταν βουβά τον πήρε ελαφρά ο ύπνος. Αποκοιμήθηκε κοντά στον άμβωνα και είδε όραμα με την Θεοτόκο, η οποία βγήκε από την κορνίζα της εικόνας της και του έδωσε με το δεξί της χέρι έναν τόμο χάρτου , δηλαδή ένα ανοιχτό χαρτί και του είπε να το φάει. Ο Ρωμανός αισθάνθηκε ότι κατάπινε το χαρτί και όταν ξύπνησε ανέβηκε στον άμβωνα και άρχισε να ψέλνει ως πρωτοψάλτης, ένα νέο κοντάκιο, μία θεία μελωδία “η Παρθένος σήμερον τον υπερούσιον τίκτει”.

Όλοι μαγεύτηκαν γιατί δεν έψαλε ο Ρωμανός άνθρωπος, αλλά ο Υιός και Λόγος του Θεού εντός του, (ο υιός του Θεού υιός του ανθρώπου γίνεται, όπως λέγει ο ύμνος του Ευαγγελισμού).Ο Ρωμανός κατέστη ποιητής και υμνογράφος της Ορθόδοξης εκκλησίας. Παράλληλα συνέγραψε εκτός από τα κοντάκιο των Χριστουγέννων και για άλλες εορτές ύμνους, επίσης για πολλούς αγίους της εκκλησίας, περίπου χίλια έργα συνολικά. Από το έργο του σώζεται περίπου το εν δέκατον. Ο Θ. Δετοράκης τον αποκαλεί κληρικό υμνογράφο (Πανεπ. Παραδ. 1997).Η ζωή του έχει συνδεθεί με την Θεοπνευστία. Ήταν ανεξάντλητος στη σύλληψη και πλούτο των ιδεών. Ζούσε επίσης την εποχή του Ιουστινιανού (527-565) και έγραψε ύμνο για τα πρώτα εγκαίνια της Αγίας Σοφίας, αλλά μάλλον έζησε λίγο μετά το 555 , όπως υποθέτουν αρκετοί μελετητές ( Ζερβουδάκη, 2017-2018, Πανεπ. Παραδ.). Δεν γνωρίζουμε ιδιαίτερα πράγματα για τη ζωή του, εκτός ότι τη διάνυσε με ευλάβεια και εξεδήμησε ειρηνικά προς τον Κύριο.

Η Θεοπνευστία του Αγίου Ρωμανού

Ο διάκονος Ρωμανός συνέθεσε και μελώδησε το κοντάκιο “η Παρθένος σήμερον τον υπερούσιον τίκτει” αυθόρμητα. Το έργο του δίκαια έχει συνδεθεί με τη θεία επενέργεια και τη δωρεά της Θεοτόκου, όπως παραδίδεται στο συναξάριο του Αγίου.Αν αναλύσουμε το συγκεκριμένο κοντάκιο θα διαπιστώσουμε ότι είναι αδύνατον ένας νεαρός διάκονος με κακοφωνία, περιορισμένες θεολογικές γνώσεις λόγω του νεαρού της ηλικίας του και του εκκλησιαστικού βαθμού της μυήσεώς του να συνθέσει κοντάκιο τέτοιου ύψους, το οποίο κρύβει εντός του τα άρρητα απαρχής δημιουργίας του κόσμου, τα οποία είναι η βάση της Ορθόδοξης Χριστιανικής Παραδόσεως. Απαιτείται μακροχρόνια μυσταγωγία και προσήλωση στο θείον για να ωριμάσει ο νους του ανθρώπου, αν ποτέ, και να εκφραστεί με αντίστοιχους στίχους. Όλα στον κόσμο μας καθίστανται εφικτά κατά τη θεία οικονομία και ο Ρωμανός έλαβε το χάρισμα εκ Θεού για να υπηρετήσει και να εξελίξει την ψαλτική τέχνη και υμνογραφία την κρίσιμη εποχή που ζούσε, φέροντας τους πιστούς πιο κοντά στο θείον.

Ἡ Παρθένος σήμερον, τὸν ὑπερούσιον τίκτει,
καὶ ἡ γῆ τὸ Σπήλαιον, τῷ ἀπροσίτῳ προσάγει.
Ἄγγελοι μετὰ Ποιμένων δοξολογοῦσι.
Μάγοι δὲ μετὰ ἀστέρος ὁδοιποροῦσι.
Δι᾿ ἡμᾶς γὰρ ἐγεννήθη, Παιδίον νέον,
ὁ πρὸ αἰώνων Θεός.

Τι σημαίνει Παρθένος, και πώς πηγαίνει η γη το Σπήλαιον στον Απρόσιτο; Τι είναι η Υπερουσία; Πώς τίκτει η Παρθένος;Πώς εγεννήθη παιδίον νέον και γιατί αυτό είναι ο προ αιώνων Θεός; Το κοντάκιον θα αναμέναμε να είναι σύνθεση αγίου γέροντα μυσταγωγού, σεπτού ιεράρχη της Ορθοδοξίας και όχι ενός αμούστακου διακόνου, εκτός και ο Ρωμανός βίωσε εντός του τον Υιό του Θεού, άκουσε τον Θείο Λόγο και έδρασε θεόπνευστα, όπως λέγει ο Απόστολος Παύλος, “δεν είμαι εγώ αλλά είναι ο Θεός εντός μου” και κατέστη το μέσον για την εκφορά του Λόγου του Θεού.

Πώς αποκαταστάθηκε η ψαλτική ικανότητα του Ρωμανού; Βγήκε από την εικόνα της η Θεοτόκος και έδωσε στον Ρωμανό να φάγει τόμον χάρτου, γιατί αισθάνθηκε ότι κατάπινε ένα ανοιχτό χαρτί. Μα ο Ρωμανός κοιμόταν και είχε το στόμα του κλειστό. Ποιος κατάπιε το χαρτί και ένιωσε ο άνθρωπος- Ρωμανός ότι το έκανε ο ίδιος; Ποιος άλλος από τον υιό του ανθρώπου, αυτός που ήταν ένα με τον άνθρωπο Ρωμανό σε τέτοιο βαθμό, ώστε όταν ενεργούσε ο ένας από τους δύο νόμιζε ο άλλος ότι ο ίδιος ενεργεί; Ο άνθρωπος είναι συνήθως κύριος του εαυτού του στον αισθητό κόσμο, πράττει κατά τη διάρκεια της ημέρας, ενώ ο υιός ενεργεί ακόμα και όταν κοιμάται ο άνθρωπος. Σε τι ύψος είχε φθάσει η αγιότητα του νεαρού Ρωμανού για να δεχθεί τη χάρη του Αγίου Πνεύματος; Να φωτιστεί ο νους και η ψυχή του και να καταστεί συνειδητός δούλος του Θείου; Ως καλλίφωνος πρωτοψάλτης κατήλθε και εκδηλώθηκε το θείον εντός του και ως μελωδός άριστος της Τριαδικής Θεότητος ανέλαβε ο υιός του ανθρώπου καταρτισμένος και φωτισμένος θεάρεστο έργο.

Δεν είναι μόνο ο Ρωμανός που κατάπιε τόμο χάρτου, αλλά ο ίδιος ο προφήτης ο Ιεζεκιήλ στην Παλαιά Διαθήκη (Ιεζ. κεφ. 2,5-3,4).Λέγει ο προφήτης:

“ Έπειτα παρετήρησα και ιδού, υπήρχε χειρ ηπλωμένη προς εμέ, και ιδού, υπήρχε εις αυτήν ειλητόν βιβλίον και εξετύλιξεν αυτό ενώπιον μου ( ο Θεός) και ήτο γραμμένον και από τας δύο πλευράς θρήνος, κλαυθμοί και ταλανισμοί ήσαν γραμμένοι επ΄ αυτού. Τότε είπε προς εμέ: “ Υιέ ανθρώπου, φάγε ό,τι ευρίσκεις εδώ, φάγε το βιβλίον τούτο, έπειτα πήγαινε και λάλησε προς τον οίκον του Ισραήλ. Ούτω άνοιξα το στόμα μου και μου έδωκε να φάγω το βιβλίον, λέγων προς εμέ: “Υιέ ανθρώπου φάγε και χώνευσε το βιβλίον τούτο, το οποίον δίδω εις εσέ”.Και όταν έφαγον το βιβλίον ήτο γλυκύ ως μέλι εις το στόμα μου”. Έπειτα είπε προς εμέ: “ Υιέ ανθρώπου πήγαινε προς τον οίκον του Ισραήλ και λάλησε ό,τι λέγω προς αυτούς.

Ο Θεός δεν είπε άνθρωπε Ιεζεκιήλ, αλλά υιέ του ανθρώπου. Όμως ο ίδιος ο Ιεζεκιήλ αισθάνθηκε ότι έφαγε το βιβλίο και ότι σε αυτόν μίλησε ο Θεός. Ήταν τόσο μεγάλη και άρρηκτη η σύνδεση του υιού με τον ίδιο τον άνθρωπο Ιεζεκιήλ, αφού ο προφήτης στέγαζε και καλλιεργούσε το θείον εντός του. Ο Θεός κατήλθε και κατάρτισε την άμπελον ταύτην, τον υιό του προφήτου με τον θείο λόγο του, τον Υιό του τον Μονογενή και τη χάρη του Αγίου Πνεύματος για να υπηρετήσει το σχέδιο του Θεού ο Ιεζεκιήλ.

Το ίδιο όμως γεγονός αναφέρεται και στην Αποκάλυψη του Ιωάννου του Ευαγγελιστού (Αποκ.10,8-9). “Και η φωνή την οποίαν ήκουσα πρότερα από τον ουρανόν, μου ωμίλησε πάλιν και μου είπε:” Πήγαινε και πάρε το βιβλιαράκι το ανοιχτόν, που είναι εις το χέρι του αγγέλου, ο οποίος στέκεται επί της θαλάσσης και επί της ξηράς. Και επήγα προς τον άγγελον και του είπα να μου δώση το βιβλιαράκι και εκείνος μου είπε: Πάρε το και κατάφαγέ το.Θα πικράνη την κοιλίαν σου, αλλά εις το στόμα σου θα είναι γλυκό σαν μέλι”.Ποιος έφαγε το βιβλιαράκι; Ο Άγιος Ιωάννης ήταν ξαπλωμένος, σε κατάσταση έλλαμψης. Ο υιός του αγίου Ιωάννου έφαγε το βιβλίο, ο οποίος ήταν και Υιός του Θεού, με βάση την εξελικτική βαθμίδα του Αγίου. Παραδόθηκε στην ανθρωπότητα ένα από τα πλέον θεόπνευστα βιβλία, η απόδειξη της τελικής κρίσεως του ανθρώπου και της αιώνιας ισχύος του Λόγου του Θεού.

Τι είναι το Κοντάκιον και πώς εξελίχθηκε σε κανόνα

Το Κοντάκιον είναι ένα είδος εκκλησιαστικής ποίησης και περίοδος ακμής του ήταν ο 6ος και 7ος αιώνας με σπουδαιότερο εκπρόσωπο τον Ρωμανό τον μελωδό. Την ονομασία του οφείλει στο κοντό ξύλο που ήταν τυλιγμένο το χειρόγραφο με τους ύμνους ή στο ότι περιέχει “εν κοντώ” δηλαδή εν συντομία το νόημα της εορτής που είναι αφιερωμένο στο Κοντάκιο. Αποτελείται από το προοίμιο (αρχικό τροπάριο) που εκθέτει συνοπτικά το περιεχόμενο του Κοντακίου. Ακολουθούν 18-24 ύμνοι που λέγονται Οίκοι και τελειώνουν μ΄ έναν στίχο (μια γραμμή) που λέγεται Εφύμνιον. Τα αρχικά γράμματα του Οίκου σχηματίζουν Ακροστιχίδα ή μια πρόταση με το όνομα του υμνογράφου ή κάποιο μήνυμα (π.χ. του ταπεινού Ρωμανού ύμνος κ.α) ( Δρίτσας, Μπαλιάτσας, Καραμάτσκος, 2005, Λεξ. σελ.186).Το μέτρο είναι ρυθμοτονικό, βασίζεται δηλαδή στον αριθμό και στον τόνο των συλλαβών, το δε περιεχόμενο τους είναι εγκωμιαστικό και διδακτικό. Ολόκληρο το κοντάκιο που ψάλλεται σήμερα είναι ο Ακάθιστος Ύμνος. Υποστηρίζουν ορισμένοι μελετητές ότι τον έγραψε ο Ρωμανός ο μελωδός,( Θ. Δετοράκης, Πανεπ. Παραδ. , 1997) με προοίμιο το:

Τη Υπερμάχω Στρατηγώ...και το εφύμνιο Χαίρε Νύμφη Ανύμφευτε και Αλληλούια.Κοντάκιον λέγεται και το τροπάριο που μαζί με τον οίκο διαβάζονται στον Όρθρο πριν από το Συναξάριο της ημέρας. Κοντάκιο της ημέρας λέγεται αυτό που αναφέρεται στον εορταζόμενο Άγιο. Το βρίσκουμε στο Μηναίο ή στο Μέγα Ωρολόγιον.

Τι είναι ο Κανόνας

Ο Κανόνας είναι σύνολο τροπαρίων που αντικατέστησε το Κοντάκιο κατά τον 8ο και 9ο αιώνα και αποτελείται από 8 ομάδες τροπαρίων που λέγονται ωδές. Κάθε ωδή έχει 4-6 τροπάρια. Το πρώτο λέγεται ειρμός και βάσει αυτού δημιουργούνται μετρικά και μουσικά τα υπόλοιπα τροπάρια. Το τελευταίο λέγεται Θεοτόκιον. Η γλώσσα είναι πιο σύνθετη από αυτή του κοντακίου. Τα πρώτα γράμματα των ειρμών σχηματίζουν ακροστιχίδα .Μερικοί ειρμοί ψάλλονται στον Όρθρο των Κυριακών και των εορτών και λέγονται Καταβασίες, γιατί τις έψελναν οι ψάλτες κατεβαίνοντας από τις θέσεις τους ( Δρίτσας, Μπαλιάτσας, Καραμάτσκος, 2005, Λεξ. σελ.175).

Γνωστοί είναι οι κανόνες των Χριστουγέννων, Πάσχα, Πεντηκοστής και ο Μέγας Κανών του Ανδρέου Κρήτης. Αυτός αποτελείται από 250 τροπάρια με κατανυκτικό περιεχόμενο και ψάλλεται την Τετάρτη απόγευμα κατά την πέμπτη εβδομάδα της Μ. Τεσσαρακοστής. Χαρακτηριστικό είναι το κοντάκιο που ψάλλεται στο τέλος της έκτης ωδής:

“ Ψυχή μου, ψυχή μου, ανάστα τι καθεύδεις;

Το τέλος εγγίζει και μέλλεις θορυβείσθαι

ανάνηψον ουν, ίνα φείσεται σου ο Χριστός ο Θεός,

ο πανταχού παρών και τα πάντα πληρών.

Έργα Ρωμανού του Μελωδού

Σήμερα σώζονται 89 έργα του Αγίου Ρωμανού, τα ακόλουθα (Ζερβουδάκη, Πανεπ. Παραδ. 2007-2008):

α. 82 ακέραια έργα με το όνομα του στην ακροστιχίδα.

β. 5 κοντάκια αποσπασματικά , ενώ 29 από τα έργα του θεωρούνται νόθα.

γ. 33 στιχηρά των Χριστουγέννων με ακροστιχίδα “ αίνος ταπεινού Ρωμανού εις τα γενέθλια”.

δ.Ένας από τους ύμνους, που περιλαμβάνεται στον Σαββαϊκό Κώδικα 434:

Δεύτε πάντες πιστοί προσκυνήσωμεν

τον Σωτήρα Χριστόν και φιλάνθρωπον

τον υιόν του Θεού και μακρόθυμον

τον Δεσπότην και μόνον αθάνατον

ον υμνούσιν αγγέλων τα τάγματα.

Ασωμάτων οι δήμοι δοξάζουσιν

εκ πυρίνων γλωσσών ανακράζουσι

τρισαγίοις φωναίς αναμέλπουσι....

Τα στοιχεία της ποίησης του Αγίου Ρωμανού του Μελωδού

Τα κοντάκια του Αγίου Ρωμανού διακρίνονται για τον δραματικό χαρακτήρα τους, τους διαλόγους, τους εσωτερικούς μονολόγους και την ηθοπλαστική τους δύναμη .Τα θέματα τα αντλεί από την Παλαιά και Καινή Διαθήκη. Μεταπλάθει τα θέματά του με μεγάλη ελευθερία με βάση το βιβλικό κείμενο και φαίνεται ότι γνωρίζει την απόκρυφη παράδοση. Ορισμένοι ερευνητές πιστεύουν ότι αυτή η απόκρυφη γνώση προήλθε από τον Άγιο Εφραίμ τον Σύρο. Δεν γνωρίζουν προφανώς ότι είναι μέρος της θεοπνευστίας και ότι ο Θεός εντός μας είναι παντογνώστης. Πάραυτα δεν απορρίπτουμε την επίδραση από τον Εφραίμ τον Σύρο, τον Ιωάννη Χρυσόστομο ,τον Βασίλειο Σελευκείας, τον Αθανάσιο Αλεξανδρείας, τον Μ. Βασίλειο, τον Γρηγόριο Νύσσης και τον Γρηγόριο Νεοκαισαρείας (Ζερβουδάκη, 2007-2008, Πανεπ. Παραδ, σελ. 23). Στοιχεία της ποίησης του Ρωμανού του μελωδού είναι ο διάλογος, εξωτερικός και εσωτερικός. Ο θεόπνευστος υμνογράφος αξιοποιεί τον εσωτερικό διάλογο των προσώπων, το πρόσωπο διαλέγεται προς εαυτόν απευθύνοντας ερωτήσεις και διατυπώνοντας απαντήσεις. Στον εσωτερικό διάλογο ο ερωτών και απαντών συνάμα μέσω της σκέψης θέτει στο στόμα ενός τρίτου τις απαντήσεις. Το τρίτο αυτό πρόσωπο είναι ένα από τα δρώντα πρόσωπα του ύμνου. Όλο αυτό αποδεικνύει την ύπαρξη εσωτερικού διαλόγου του ποιητή με το θείον και την θεόπνευστη σύλληψη των ύμνων του. Η ποίηση του Ρωμανού αντανακλά γλωσσικά την Ελληνική του παιδεία, δανείζεται στοιχεία από τον Όμηρο και τους τραγικούς ποιητές. Τα κοντάκια του Ρωμανού έχουν αφηγηματικό χαρακτήρα, εκθέτει τα θέματα σε διηγηματικό λόγο. Επίσης παρατηρείται φόρτος ρητορικών ερωτήσεων, αναφωνήσεων, επικλήσεων, λογοπαίγνια, παρηχήσεις, αντιθέσεις, παρονομασίες και ομοιοτέλευτα (Ζερβουδάκη, 2007-2008, σελ. 27) ,για παράδειγμα:

“ νήμα λελόγησται το μνήμα

καυτήριος τόπος ευκτήριος εγένετο”.

Σχετικά με τον Ακάθιστο Ύμνο λέγει ο Θ. Δετοράκης ( Πανεπ. Παραδ. 1997):

“ Μόνο όποιος επιχειρήσει να διαβάσει τους στίχους αυτούς μεγαλόφωνα θα καταλάβει τη μυστική γοητεία που ασκούν όλα αυτά τα περίτεχνα παιχνίδια με τον ήχο και ακόμα πόσο καλά ήξερε να τα χρησιμοποιεί ο Ρωμανός για να ενισχύσει την ψυχολογική εντύπωση που προκαλούσε ο λόγος στο ακροατήριο του”. Ο ποιητής παρουσιάζεται ως βαθύς γνώστης της ανθρώπινης ψυχής, τα πρόσωπα προβάλλονται με ανθρώπινη ψυχολογία, η οποία ανταποκρίνεται άμεσα στη ψυχολογία του πιστού, ανοίγει εσωτερικές πύλες και τον καθιστά μέτοχο στα θεία μυστήρια. Επίσης παρατηρούνται νεολογισμοί στα έργα του Ρωμανού όπως: Ελεόθρεπτος, ζοφοφόρος, νιπτοποδέω, λιθοκτονία, φαεινόμορφος, ψαλμολόγος κ.α. Δεν ήταν επομένως ένας απλός κληρικός υμνογράφος αλλά ένας θείος γλωσσοπλάστης.

Η αγιογράφηση της εικόνας του Αγίου Ρωμανού του Μελωδού

Ο Άγιος Ρωμανός συνήθως εικονίζεται στηθαίος ή ολόκληρος , σε όρθια στάση, μετωπικός, και κρατεί στο αριστερό χέρι ξετυλιγμένο ειλητάριο στο οποίο αναγράφεται “η Παρθένος σήμερον τον Υπεριούσιον τίκτει”. Μία εικόνα που μου κέντρισε το ενδιαφέρον προέρχεται από τοιχογραφία του έτους 1544 και βρίσκεται στην Ι. Μ. Ξενοφώντος στο Άγιον Όρος (Μεγ. Συν. 1950, Μην. Οκτ. Σελ. 16) την οποία επέλεξα για τη συγκεκριμένη γκραβούρα. Ο Άγιος εικονίζεται κατ’ ενώπιον ως διάκονος με φωτοστέφανο, σε ορθή στάση , όπως συνήθιζαν εκείνη την εποχή να αγιογραφούν τους διακόνους και αγίους. Η μορφή είναι ψηλόλιγνη, με νεανικό, ευγενικό πρόσωπο, εκλεπτυσμένα χαρακτηριστικά ,λεπτό μουστάκι και κοντά γένια. Τα μαλλιά είναι πυκνά και μακριά, ριγμένα στους ώμους. Συνήθως εκείνον τον καιρό έφτιαχναν τους διακόνους με δύο βοστρύχους αριστερά και δεξιά στους ώμους τους. Ο Άγιος φορεί στιχάριο με τραχηλιά και επιμανίκια με έντονο διάκοσμο, ανοιχτού χρώματος, κοσμημένο με μεγαλόσχημα φύλλα και κλάδους. Τα φύλλα θυμίζουν το προφίλ απόκοσμων μορφών. Τα επιμανίκια περιλαμβάνουν κεντημένο διάκοσμο και πολύτιμους λίθους. Στην παρυφή στον ποδόγυρο παρατηρούνται σπείρες αριστερά και δεξιά και στο κέντρο χιαστί σχήμα που τις συγκρατεί. Τα υποδήματα του αγίου καλύπτουν τα ακροδάκτυλά του και τα πέλματα. Δεν υπάρχει έδαφος κάτω από τα πόδια του, που σημαίνει ότι υπερίπταται και βρίσκεται σε μία υπερκόσμια κατάσταση. Στον αριστερό ώμο έχει τοποθετηθεί ιμάτιο, το λεγόμενο επιρριπτάριον των διακόνων το οποίο καλύπτει το αριστερό χέρι, στο οποίο ο άγιος κρατεί   λιθοκόσμητο Ευαγγέλιο με στάχωση. Λέγει ο Γερμανός Κων/πόλεως “ το μανδίον,(αφορά και το επιρριπτάριον αυτό) εμφαίνον, δια της απολελυμένης απλώσεως των πτερωτικών της των αγγέλων μιμήσεις, καθότι αγγελικό σχήμα λέγεται (P.G. 98, 396 B¨). Συμβολίζει το μέγα και αγγελικόν σχήμα εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος. Στον δεξιό ώμο κατέρχεται χρυσή ταινία η οποία ονομάζεται “σημείον” αναγράφουσα τρεις φορές “Άγιος”, παραπέμποντας στον Επινίκιο Ύμνο, “Άγιος, Άγιος , Άγιος Κύριος Σαβαώθ, πλήρης ο Ουρανός και η Γη της Δόξης σου”, χαρακτηριστικό των διακόνων. Με το δεξί χέρι θυμιάζει ο Άγιος Ρωμανός τον ιερό χώρο στον οποίο κινείται. Συνήθως τους διακόνους τους απεικόνιζαν κρατώντας θυμιατό. Ο θυμιατήρ υποδεικνύει την ανθρωπότητα του Χριστού, το δε πυρ τη Θεότητα. Οι τέσσερες αλυσίδες του θυμιατού συμβολίζουν τους τέσσερεις Ευαγγελιστές και τα τέσσερα Ευαγγέλια. Το κάτω ημισφαιρικό τμήμα του θυμιατού παριστάνει την γήινη δημιουργία, ενώ το επάνω τμήμα το στερέωμα και την ουράνια δημιουργία (Μεντιδάκης, 2007, σελ. 79).Ο Θεόδωρος Ανδίδων λέγει ότι το θυμίαμα συμβολίζει τη Χάρη του Αγίου Πνεύματος, ενώ ο ευώδης καπνός μηνύει την Ευωδίαν Του (Μεντιδάκης 2007, Τυπ. και Συμβ. στην Ορθοδ. Λατρ., σελ. 72).

Σχετικά με την Ορθόδοξη Χριστιανική Μουσική

Η εκκλησιαστική μουσική των Ορθοδόξων Χριστιανών δεν χρησιμοποιεί μουσικά όργανα όπως η Δυτική. Είναι φωνητική, γιατί ο Θεός, ως Πατέρας ,συνομιλεί με τα τέκνα του “Αποκεκαλυμμένως” (Μεντιδάκης, 2007, Τυπ. και Συμβ. στην Ορθοδ. Λατρ. σελ. 45-46).Λέγει ο Συμεών Θεσσαλονίκης, “είμεθα ημείς νοητοί εις τον ίδιον καιρόν και αισθητοί (Άπαντα Θεσ. 1993,, σελ. 150-151).Ο Διονύσιος Αρεοπαγίτης γράφει ότι η παράδοση του Θεολόγου είναι διπλή, η μεν μυστική, η δε γνωστή και η μεν πρώτη συμβολική, η δε δεύτερη αποκαλυπτική (Migne P.G.T.3.6.1108).Ο θεόπνευστος Άγιος Ρωμανός ο Μελωδός είχε με τη δωρεά του Αγίου Πνεύματος τη δυνατότητα να αντιλαμβάνεται τον βαθύτερο συμβολισμό της Παλαιάς και Καινής Διαθήκης και των λειτουργικών βιβλίων της εκκλησίας, τα έργα των Αγίων ,των εικόνων, και τοιχογραφιών αγιογραφικά, τον συμβολισμό των ιερών σκευών, των αμφίων και την αρχιτεκτονική δομή των ιερών ναών. Συνέθεσε θεόπνευστα κοντάκια και εξέλιξε τη Βυζαντινή Υμνογραφία και μελωδία με την χείρα του Υιού της Θεοτόκου, του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού.

Απολυτίκιον.Ήχος δ΄Ταχύ προκατάλαβε

Ως σάλπιγξ θεόληπτος, των ουρανίων ωδών, ενθέως εφαίδρυνας, την Εκκλησίαν Χριστού, τοις θείοις σου άσμασιν· συ γαρ της Θεοτόκου, εμπνευσθείς τη ελλάμψει, ένθεος υμνηπόλος, εγνωρίσθης εν κόσμω· διο σε πόθω τιμώμεν, Ρωμανέ Όσιε.

Κοντάκιον.Ήχος πλ δ΄ .Τη Υπερμάχω.

Ώσπερ κιθάραν της σοφίας παναρμίνιον, και υποφήτην θεοπνεύστων ανακρούσεων, ευφημούμεν Ρωμανέ σε ασμάτων ύμνοις.Αλλ΄ως φόρμιγξ δωρεών των υπέρ έννοιαν, προς εγρήγορσιν ημάς θείας διέγειρον, τους βοώντας σοι, χαίροις Πάτερ θεόληπτε.

Μεγαλυνάριον

Άνωθεν το δώρον απειληφώς, εκ της Θεοτόκου, παμμακάριστε Ρωμανέ, ύμνησας πανσόφως, τα θεία μεγαλεία, κενώσεως του Λόγου, ως έμπνουν όργανον.

Είθε η χάρη του Αγίου Ρωμανού του Μελωδού να φωτίζει τη πορεία κάθε ανθρώπου προς τη θεογνωσία και την αιώνια ένωση με το θείον.

Ο Θεός μαζί σας!

Ευθυμία Η. Κοντοπούλου

1/10/2022