Υπάρχει μια μοναξιά που δεν έχει πρόσωπο. Δεν συνοδεύεται από δάκρυα, ούτε από παρακάλια για προσοχή. Φοράει κοστούμι ή ταγέρ. Χαμογελά ευγενικά στα δείπνα. Χειρίζεται με άνεση τη γλώσσα της επιτυχίας.
Είναι η μοναξιά των ανθρώπων που, στους άλλους, φαίνονται “γεμάτοι”. Γεμάτοι φίλους, δραστηριότητες, σχέδια. Γεμάτοι επαγγελματικές διακρίσεις, γεμάτοι ζωή. Και όμως, όταν κλείνει η πόρτα του σπιτιού τους, αυτή η πληρότητα εξατμίζεται.
“Έχω τα πάντα. Και νιώθω άδειος.”
Οι “επιτυχημένοι” είναι οι πιο δύσκολοι να διαβαστούν. Όλα πάνω τους δείχνουν σταθερά: έχουν φτιάξει ζωή που μοιάζει ιδανική. Από έξω, κανείς δεν υποψιάζεται ότι μέσα τους υπάρχει μια έρημος.
Στην ψυχαναλυτική πράξη, αυτοί οι άνθρωποι συχνά εμφανίζονται μετά από ένα τυχαίο γεγονός – μια απώλεια, μια κρίση υγείας, μια ξαφνική ματαίωση – που ραγίζει το κέλυφος.
Τότε αποκαλύπτεται το εύθραυστο οικοδόμημα της ύπαρξής τους.
Γιατί η επιτυχία, όσο εντυπωσιακή κι αν είναι, δεν μπορεί να γεμίσει το κενό που αφήνει η απουσία ενός αληθινού “εαυτού”.
Πώς γεννιέται αυτή η μοναξιά;
Το ψυχαναλυτικό βλέμμα ανατρέχει πάντα πίσω, στα πρώτα χρόνια. Εκεί, στο βλέμμα της μητέρας και του πατέρα που πολλές φορές ήταν υπερβολικά απαιτητικό ή επικριτικό – ή απλώς απών.
Το παιδί μαθαίνει να υπάρχει μέσα από όσα παράγει και όχι μέσα από ό,τι είναι. Αναπτύσσει μια υπερ-λειτουργική πλευρά για να παίρνει αναγνώριση. Θάβει τις ανάγκες του, τις επιθυμίες του, ακόμα και τον πόνο του, πίσω από μια εικόνα επάρκειας.Στο δωμάτιο της θεραπείας, πολλοί εξομολογούνται:
“Όλη μου τη ζωή προσπαθώ να είμαι αυτό που οι άλλοι χρειάζονται. Δεν ξέρω αν ποτέ υπήρξα αυτό που εγώ χρειάζομαι.”
Η τέλεια παγίδα της επιτυχίας
Η επιτυχία γίνεται το ασφαλές πεδίο. Όσο πιο πολύ κατακτούν, τόσο πιο προστατευμένοι νιώθουν από το κενό.
Αλλά η παγίδα είναι διπλή:
• Η εικόνα τους δεν επιτρέπει στους άλλους να δουν πίσω από το προσωπείο.
• Ούτε οι ίδιοι μπορούν πια να θυμηθούν τι υπάρχει εκεί.
Το κενό δεν είναι απλώς απουσία.
Είναι το αποτέλεσμα μιας ζωής που χτίστηκε για να αποφευχθεί ο πόνος.
Η θεραπευτική διεργασία: η συνάντηση με τον εαυτό
Η ψυχανάλυση προσφέρει κάτι που αυτοί οι άνθρωποι δεν είχαν ποτέ: έναν χώρο όπου δεν χρειάζεται να αποδείξουν τίποτα.
Δεν χρειάζεται να είναι “καλοί”, “επαρκείς”, “εντυπωσιακοί”.
Στην αρχή, η εμπειρία αυτή είναι σχεδόν ανυπόφορη.
Η αίσθηση ότι δεν υπάρχεις πια πίσω από την εικόνα φέρνει τρόμο. Ποιος είσαι, όταν δεν τρέχεις από στόχο σε στόχο;
Όταν δεν υπάρχει κοινό να σε χειροκροτεί;
Ο Winnicott το ονόμασε “αληθινός εαυτός” – το κομμάτι που επιβιώνει, κρυμμένο πίσω από τα προσωπεία, περιμένοντας να αναδυθεί. Αλλά για να φανεί, πρέπει πρώτα να πέσουν οι άμυνες που κράτησαν το άτομο ζωντανό ως τώρα.
Το τίμημα και το δώρο
Η πορεία αυτή είναι αργή, επώδυνη.
Συνοδεύεται από θλίψη για τα χρόνια που πέρασαν σε συμβιβασμούς, για τις σχέσεις που δεν έγιναν ποτέ αληθινές.
Αλλά κάπου εκεί, μέσα στη σιωπή του θεραπευτικού χώρου, γεννιέται η δυνατότητα μιας άλλης ζωής. Μιας ζωής που δεν ορίζεται από βραβεία, τίτλους και επιτεύγματα, αλλά από το βίωμα του να είσαι εσύ.
Η μοναξιά των “επιτυχημένων” είναι η πιο επικίνδυνη. Γιατί κανείς δεν την υποψιάζεται – ούτε αυτοί οι ίδιοι.
Αλλά είναι κι εκείνη που, αν τολμηθεί, οδηγεί στη βαθύτερη αλλαγή.
Μιχάλης Πατεράκης, Ψυχολόγος Ψυχοθεραπευτής.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου