Ενότητα Γ: Ο Σταυρός του Χριστού ως το Υπέρτατο Σημείο Στήριξης για την Ενέργεια της Θείας Χάριτος

 

                                                                        Φωτό: Pinterest

  Η Ενότητα Γ εισάγει τον Σταυρό ως το κεντρικό σημείο υπακοής και αγάπης, όπου η κάθετη σχέση με τον Πατέρα και η οριζόντια κοινωνία με τους ανθρώπους συγκλίνουν. Αναδεικνύεται η σωτηριολογική του διάσταση, η θεραπευτική δύναμη για τον κόσμο και η αποκατάσταση της σταθερότητας που καταλύθηκε με την πτώση.

3.1 Ο Σταυρός ως αποκάλυψη της τελείας υπακοής προς τον Πατέρα

Ο Σταυρός του Χριστού δεν αποτελεί απλώς το όργανο του πάθους, αλλά το απόλυτο σημείο σταθερότητας μέσα στην ιστορία της σωτηρίας. Εάν η Ενσάρκωση προσφέρει το οντολογικό έρεισμα της σωτηρίας, ο Σταυρός αποκαλύπτει την τέλεια στάση του Υιού απέναντι στον Πατέρα. Η κάθετη διάσταση του Σταυρού εκφράζει τη σχέση υπακοής, αγάπης και ελεύθερης προσφοράς του Χριστού προς τον Πατέρα.

Ο Χριστός, «γενόμενος υπήκοος μέχρι θανάτου, θανάτου δε σταυρού» (Φιλιπ. 2,8), αποκαθιστά την υπακοή εκεί όπου ο Αδάμ απέτυχε. Όπως τονίζει ο άγιος Αθανάσιος ο Μέγας, η υπακοή του Χριστού δεν είναι εξωτερική συμμόρφωση, αλλά εσωτερική ταύτιση θελήσεως, που επαναφέρει την ανθρώπινη φύση στη φυσική της αναφορά προς τον Θεό.

Η κάθετη δοκός του Σταυρού φανερώνει ότι η σωτηρία δεν είναι αυτοαναφορική· θεμελιώνεται στην πλήρη παράδοση της ανθρωπίνου θελήσεως στο θέλημα του Πατρός. Εκεί βρίσκεται το αληθινό «στῶ» της ανθρωπίνου φύσεως: όχι στην αυτονομία, αλλά στη σχέση.

3.2 Ο Σταυρός ως οριζόντια αγάπη προς τον άνθρωπο

Η οριζόντια διάσταση του Σταυρού αποκαλύπτει την καθολικότητα της αγάπης του Χριστού προς τον άνθρωπο. Τα απλωμένα χέρια Του αγκαλιάζουν ολόκληρη την ανθρωπότητα, χωρίς διακρίσεις, σύνορα ή προϋποθέσεις. Ο Σταυρός γίνεται έτσι το σημείο όπου η θεία αγάπη συναντά τη βαθύτερη ανθρώπινη τραγικότητα.

Ο άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας σημειώνει ότι ο Χριστός επάνω στον Σταυρό προσλαμβάνει «όλη την ασθένεια της ανθρωπίνου φύσεως», όχι για να την καταδικάσει, αλλά για να τη θεραπεύσει. Η οριζόντια δοκός εκφράζει αυτήν ακριβώς τη θεραπευτική κίνηση: την έξοδο του Θεού προς τον άνθρωπο.

Εδώ αποκαλύπτεται ότι το σταθερό σημείο στήριξης της Χάριτος δεν είναι η ηθική τελειότητα του ανθρώπου, αλλά η σταυρική αγάπη του  Χριστού.

3.3 Ο Σταυρός ως τομή ουρανού και γης

Στο σημείο τομής των δύο δοκών του Σταυρού —εκεί όπου η κάθετη και η οριζόντια διάσταση συναντώνται— φανερώνεται το μυστήριο της Εκκλησίας. Ο Σταυρός δεν είναι απλώς σύμβολο· είναι γεγονός κοσμικής και οντολογικής εμβέλειας.

Ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής ερμηνεύει τον Σταυρό ως το σημείο όπου ενώνονται:

• το άκτιστο και το κτιστό,

• το θείο και το ανθρώπινο,

• ο ουρανός και η γη.

Ο Σταυρός γίνεται έτσι το σταθερό σημείο επάνω στο οποίο «κινείται» ολόκληρη η κτίση προς την αποκατάσταση και τη θέωση.

3.4 Ο Σταυρός ως απάντηση στην υπερηφάνεια και αποκατάσταση της σταθερότητας

Εκεί όπου η υπερηφάνεια του Εωσφόρου διέλυσε την ενότητα και κατέλυσε τη σταθερότητα, ο Σταυρός αποκαθιστά την τάξη διά της ταπεινώσεως. Ο άγιος Ισαάκ ο Σύρος τονίζει ότι η ταπείνωση του Σταυρού είναι η μόνη δύναμη που μπορεί να στηρίξει την ύπαρξη χωρίς να τη συντρίψει.

Ο Σταυρός αποτελεί, επομένως, το αντίθετο της πτώσης:

όχι άρνηση του Θεού, αλλά απόλυτη κοινωνία·

όχι αυτοθέωση, αλλά αυτοπροσφορά.

3.5 Ο Σταυρός ως προϋπόθεση της ενεργείας του Αγίου Πνεύματος

Η Πεντηκοστή δεν μπορεί να νοηθεί χωρίς τον Σταυρό. Το Άγιο Πνεύμα ενεργεί εκεί όπου υπάρχει σταυρική διάθεση, δηλαδή υπακοή, ταπείνωση και αγάπη. Όπως επισημαίνει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, το Πνεύμα δεν δίδεται σε εκείνον που υψώνει τον εαυτό του, αλλά σε εκείνον που «συσταυρούται» με τον Χριστό.

Έτσι, ο Σταυρός γίνεται το υπέρτατο σημείο στήριξης για την ενέργεια της Θείας Χάριτος:

στην κάθετη σχέση με τον Πατέρα

και στην οριζόντια κοινωνία με τον άνθρωπο.

Συμπέρασμα  

Ο Σταυρός του Χριστού δεν είναι απλώς ιστορικό γεγονός, αλλά το αμετακίνητο κέντρο της σωτηρίας. Στην κάθετη του διάσταση αποκαθιστά τη σχέση του ανθρώπου με τον Πατέρα· στην οριζόντια του διάσταση αγκαλιάζει και θεραπεύει την ανθρωπότητα. Στο σημείο τομής των δύο αυτών σχέσεων θεμελιώνεται η Εκκλησία και ενεργεί το Άγιο Πνεύμα υπέρ της σωτηρίας του κόσμου.

Βιβλιογραφία  

 Αθανάσιος Αλεξανδρείας. (χ.χ.). Περί ενανθρωπήσεως του Λόγου. Στα Άπαντα των Πατέρων της Εκκλησίας.

Βαρθολομαίος Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως. (2010). Ο Σταυρός και η οικολογική ευθύνη του ανθρώπου. Κωνσταντινούπολη: Οικουμενικό Πατριαρχείο.

Γρηγόριος ο Θεολόγος. (χ.χ.). Λόγοι θεολογικοί και ποιμαντικοί. Στα Άπαντα των Πατέρων της Εκκλησίας.

Γρηγόριος Νύσσης. (χ.χ.). Μεγάλος Κατηχητικός Λόγος. Στα Άπαντα των Πατέρων της Εκκλησίας.

Ισαάκ ο Σύρος. (χ.χ.). Ασκητικοί λόγοι. Στα Άπαντα των Πατέρων της Εκκλησίας.

Ιωάννης ο Δαμασκηνός. (χ.χ.). Έκδοσις ακριβής της Ορθοδόξου Πίστεως. Στα Άπαντα των Πατέρων της Εκκλησίας.

Ιωάννης ο Χρυσόστομος. (χ.χ.). Ομιλίες εις τον Σταυρόν και την Ανάστασιν. Στα Άπαντα των Πατέρων της Εκκλησίας.

Κύριλλος Αλεξανδρείας. (χ.χ.). Υπόμνημα εις το κατά Ιωάννην Ευαγγέλιον. Στα Άπαντα των Πατέρων της Εκκλησίας.

Λόσσκυ, Β. (1976). Η μυστική θεολογία της Ανατολικής Εκκλησίας (μτφρ. ελλην.). Αθήνα: Εκδόσεις Ακρίτας.

Μάξιμος ο Ομολογητής. (χ.χ.). Ἀμβιγούα. Στα Άπαντα των Πατέρων της Εκκλησίας.

Μέγεντορφ, Ι. (1983). Βυζαντινή θεολογία: ιστορικές τάσεις και δογματικά θέματα (μτφρ. ελλην.). Αθήνα: Εκδόσεις Ακρίτας.

Ware, K. (1997). Η Ορθόδοξη οδός (μτφρ. ελλην.). Αθήνα: Εκδόσεις Ακρίτας.

Ζηζιούλας, Ι. (2003). Το Είναι ως κοινωνία (μτφρ. ελλην.). Αθήνα: Εκδόσεις Δόμος.

-Λόγος Θείου Φωτός