Φωτό: Pinterest
Εισαγωγή
Το εδάφιο της προς Φιλιππησίους επιστολής (Φιλ. 2:6–11) αποτελεί συνοπτική αποκάλυψη του τρόπου υπάρξεως του Θεού μέσα στην ιστορία. Η φράση «ἑαυτὸν ἐκένωσεν μορφὴν δούλου λαβών» (Φιλ. 2:7) δεν αναφέρεται απλώς σε ένα γεγονός του παρελθόντος, αλλά φανερώνει τον τρόπο με τον οποίο ο Θεός σώζει τον άνθρωπο. Οι Πατέρες της Εκκλησίας ερμήνευσαν την κένωση όχι ως απώλεια της θεότητος, αλλά ως ελεύθερη συγκατάβαση, η οποία συνδέεται άρρηκτα με την ένωση των δύο φύσεων και με την πνευματική ζωή του πιστού.
1. Η Κένωση ως Θεϊκός Τρόπος Υπάρξεως
Η βιβλική έκφραση «ἑαυτὸν ἐκένωσεν» δηλώνει πράξη ελευθερίας και αγάπης. Ο Χριστός δεν εξαναγκάζεται στην ταπείνωση, αλλά την επιλέγει. Όπως μαρτυρεί ο ίδιος: «Οὐδεὶς αἴρει αὐτὴν ἀπ’ ἐμοῦ, ἀλλ’ ἐγὼ τίθημι αὐτὴν ἀπ’ ἐμαυτοῦ» (Ιω. 10:18).
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος τονίζει ότι η κένωση δεν αφορά τη θεία ουσία, αλλά την οικονομία της σωτηρίας: ο Θεός παραμένει ό,τι ήταν, αλλά γίνεται ό,τι δεν ήταν. Η θεϊκή ταπείνωση διαφέρει ριζικά από την ανθρώπινη, διότι δεν προκύπτει από αδυναμία, αλλά από πληρότητα αγάπης.
Πατερικό κείμενο (Άγ. Γρηγόριος Θεολόγος)
«Ὁ ἀχώρητος χωρεῖται, ὁ πλούσιος πτωχεύει· πτωχεύει γὰρ τὴν ἐμὴν σάρκα, ἵνα ἐγὼ πλουτήσω τὴν θεότητά του.»(Λόγος ΛΗ΄, Εἰς τὰ Θεοφάνεια)
Απόδοση
Ο απερίγραπτος γίνεται περιορισμένος· ο πλούσιος γίνεται φτωχός, διότι προσλαμβάνει τη δική μου σάρκα, για να με κάνει κοινωνό της θεότητός Του.
Θεολογική Ανάλυση
Η κένωση δεν είναι απώλεια, αλλά ανταλλαγή: ο Χριστός προσλαμβάνει την ανθρώπινη φύση για να χαρίσει στον άνθρωπο τη ζωή του Θεού. Η ταπείνωση δεν μειώνει τη θεότητα, αλλά την αποκαλύπτει ως αγάπη.
Παράδειγμα για τον αναγνώστη
Όπως ένας γονέας «κατεβαίνει» στο επίπεδο του παιδιού του για να το σηκώσει, έτσι και ο Θεός κατέρχεται στην ανθρώπινη αδυναμία για να την θεραπεύσει εκ των έσω.
2. Η Κένωση δεν Αναιρεί τη Θεότητα
Η Εκκλησία υπογραμμίζει ότι η κένωση δεν σημαίνει εγκατάλειψη της θεϊκής δόξας. Ο Χριστός παραμένει «ἐν μορφῇ Θεοῦ» ακόμη και όταν λαμβάνει «μορφὴν δούλου» (Φιλ. 2:6–7). Ο Άγιος Αθανάσιος διακηρύσσει ότι ο Λόγος «οὐκ ἠλαττώθη σαρκωθείς», διότι η θεότητα δεν υπόκειται σε φθορά ή μεταβολή.
Αν η κένωση σήμαινε απώλεια της θεότητος, τότε η σωτηρία θα ήταν αδύνατη. Μόνον εφόσον ο Χριστός είναι αληθινός Θεός μπορεί να νικήσει τον θάνατο και να προσφέρει αφθαρσία στον άνθρωπο (Ρωμ. 6:9).
Πατερικό κείμενο (Άγ. Αθανάσιος)
«Οὐ γὰρ ἐλαττοῦται ὁ Λόγος σαρκωθείς, ἀλλὰ μᾶλλον ὁ ἄνθρωπος θεοῦται.»(Περί Ενανθρωπήσεως, 54)
Απόδοση
Ο Λόγος δεν μειώνεται με την ενανθρώπηση· αντίθετα, ο άνθρωπος ανυψώνεται και θεώνεται.
Ανάλυση
Η κένωση αφορά τον τρόπο παρουσίας του Θεού στον κόσμο, όχι την ουσία Του. Αν ο Χριστός έχανε τη θεότητά Του, δεν θα μπορούσε να σώσει τον άνθρωπο.
Παράδειγμα
Όπως ο ήλιος δεν χάνει τη λάμψη του όταν φωτίζει ένα σκοτεινό δωμάτιο, έτσι και η θεότητα του Χριστού παραμένει άθικτη όταν εισέρχεται στην ανθρώπινη ιστορία.
3. «Μορφὴν Δούλου Λαβών»: Η Πλήρης Πρόσληψη της Ανθρωπότητας
Η πρόσληψη της ανθρώπινης φύσεως είναι πλήρης και πραγματική. Ο Χριστός «ἐγεννήθη ἐκ γυναικός» (Γαλ. 4:4), μεγάλωσε, κουράστηκε, πείνασε και υπέφερε. Η πατερική αρχή «τὸ γὰρ ἀπρόσληπτον ἀθεράπευτον» (Γρηγόριος Θεολόγος) δηλώνει ό,τι δεν προσλαμβάνεται από τον Χριστό δεν σώζεται.
Η πραγματική ενσάρκωση του Χριστού αποτελεί πηγή παρηγοριάς για τον άνθρωπο, διότι φανερώνει ότι καμία ανθρώπινη αδυναμία δεν είναι ξένη προς τον Θεό (Εβρ. 4:15).
Πατερικό κείμενο (Άγ. Γρηγόριος Θεολόγος)
«Τὸ γὰρ ἀπρόσληπτον ἀθεράπευτον.»(Επιστολή 101)
Απόδοση
Ό,τι δεν προσλαμβάνεται, δεν θεραπεύεται.
Ανάλυση
Ο Χριστός προσλαμβάνει ολόκληρη την ανθρώπινη φύση: σώμα, ψυχή, νου, θέληση. Μόνο έτσι θεραπεύεται ο άνθρωπος πλήρως.
Παράδειγμα
Αν ένας γιατρός θεραπεύσει μόνο ένα σύμπτωμα και όχι την αιτία, η ασθένεια παραμένει. Ο Χριστός θεραπεύει ολόκληρο τον άνθρωπο.
4. Η Ένωση των Δύο Φύσεων και η Πραγματικότητα της Σωτηρίας
Η Χαλκηδόνεια διατύπωση περί της ενώσεως των δύο φύσεων «ἀσυγχύτως, ἀτρέπτως, ἀδιαιρέτως, ἀχωρίστως» διασφαλίζει ότι ο Χριστός ενεργεί πάντοτε ως ένα πρόσωπο. Ό,τι πράττει ή υφίσταται, αποδίδεται στον έναν Υιό και Λόγο του Θεού.
Ο Άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας επιμένει ότι δεν υπάρχουν δύο υποκείμενα στον Χριστό, αλλά ένα. Έτσι, ο σταυρικός θάνατος δεν είναι απλώς ανθρώπινο πάθος, αλλά σωτηριολογικό γεγονός, διότι αφορά το ίδιο το πρόσωπο του Λόγου (Πραξ. 20:28).
Πατερικό–Συνοδικό Κείμενο
«Ἕνα καὶ τὸν αὐτὸν Χριστόν… ἐν δύο φύσεσιν ἀσυγχύτως, ἀτρέπτως, ἀδιαιρέτως, ἀχωρίστως.»(Όρος Δ΄ Οικουμενικής Συνόδου)
Απόδοση
Έναν και τον ίδιο Χριστό… σε δύο φύσεις, χωρίς σύγχυση, χωρίς αλλοίωση, χωρίς διαίρεση, χωρίς χωρισμό.
Αναλυτική Ερμηνεία
-
Ασυγχύτως: οι φύσεις δεν γίνονται ένα «μείγμα».
-
Ατρέπτως: καμία φύση δεν μεταβάλλεται σε άλλη.
-
Αδιαιρέτως: δεν υπάρχουν δύο Χριστοί.
-
Αχωρίστως: οι φύσεις δεν αποχωρίζονται ποτέ.
Παράδειγμα
Όπως η ψυχή και το σώμα είναι διαφορετικά αλλά αποτελούν έναν άνθρωπο, έτσι και οι δύο φύσεις ενώνονται στο ένα πρόσωπο του Χριστού — με άπειρα μεγαλύτερο και μυστηριακό τρόπο.
5. Η Κένωση ως Ανατροπή της Κοσμικής Λογικής
Η ζωή του Χριστού ανατρέπει τα ανθρώπινα κριτήρια ισχύος. Εκεί όπου ο κόσμος αναζητεί κυριαρχία, ο Χριστός προσφέρει διακονία: «Ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου οὐκ ἦλθεν διακονηθῆναι, ἀλλὰ διακονῆσαι» (Ματθ. 20:28).
Οι Πατέρες βλέπουν στην κένωση τη φανέρωση της αληθινής δόξας του Θεού. Η δόξα αυτή αποκαλύπτεται στον Σταυρό, ο οποίος γίνεται θρόνος βασιλείας και πηγή ζωής.
Οὐ δύο υἱοί, ἀλλ’ εἷς καὶ ὁ αὐτός»
Ο Άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας επιμένει σε αυτό το σημείο, διότι εδώ κρίνεται η ίδια η σωτηρία. Αν υπήρχαν δύο υποκείμενα στον Χριστό —ένας Θεός και ένας άνθρωπος που απλώς «συνεργάζονται»— τότε:
-
ο Σταυρός θα ήταν έργο ενός απλού ανθρώπου,
-
η Ανάσταση δεν θα είχε σωτηριολογική καθολικότητα,
-
η Θεία Ευχαριστία θα ήταν απλώς συμβολική.
Γι’ αυτό η Εκκλησία τολμά να ομολογήσει κάτι φαινομενικά «σκανδαλώδες»:
«Θεὸς ἐσταυρώθη κατὰ σάρκα.»
Όχι επειδή η θεία φύση πάσχει, αλλά επειδή το πρόσωπο που πάσχει είναι ο ίδιος ο Υιός του Θεού.
Παράδειγμα: Όταν λέμε: «Υποφέρω», δεν εννοούμε ότι υποφέρει μόνο το σώμα ή μόνο η ψυχή, αλλά εγώ ο ίδιος ως πρόσωπο. Έτσι και στον Χριστό:
δεν πάσχει «κάτι» ανθρώπινο αποκομμένο από τον Θεό, αλλά ο ίδιος ο Λόγος κατά την ανθρώπινη φύση Του.
Αυτός είναι ο λόγος που ο ανθρώπινος πόνος μας δεν είναι πια μόνος του.
Συμπέρασμα
Όπως λέει ο Άγιος Μάξιμος:
Ὁ Χριστὸς ἑνοῖ τὰ διεστῶτα, ἵνα σώσει τὸν ἄνθρωπον ὡς ὅλον.
6. Σωτηρία και Εκκλησιαστική Ζωή
Η κένωση του Χριστού συνεχίζεται μυστηριακά μέσα στην Εκκλησία. Στη Θεία Ευχαριστία, ο Χριστός προσφέρεται «ὑπὲρ τῆς τοῦ κόσμου ζωῆς» (Ιω. 6:51). Η ένωση του πιστού με τον Χριστό δεν είναι συμβολική, αλλά πραγματική συμμετοχή στη ζωή Εκείνου που είναι Θεός και άνθρωπος.
Ο Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής τονίζει ότι ο σκοπός της θείας οικονομίας είναι η ένωση του ανθρώπου με τον Θεό, χωρίς κατάργηση της ανθρώπινης ελευθερίας.
Πατερικό κείμενο (Άγ. Μάξιμος Ομολογητής)
«Δύο φυσικὰ θελήματα… ἐν ἑνὶ Χριστῷ, οὐκ ἀντικείμενα, ἀλλ’ συνεργοῦντα.»
Απόδοση
Δύο φυσικά θελήματα στον ένα Χριστό, όχι αντίθετα, αλλά σε αρμονική συνεργασία.
Ανάλυση
Ο Χριστός υπακούει ως άνθρωπος και σώζει ως Θεός. Η ανθρώπινη θέλησή Του θεραπεύεται και ευθυγραμμίζεται πλήρως με τη θεία.
Παράδειγμα
Στον κήπο της Γεθσημανή, ο Χριστός φοβάται ως άνθρωπος, αλλά υπακούει ελεύθερα στον Πατέρα.
7. Η Κένωση ως Τρόπος Πνευματικής Ζωής
Ο απόστολος Παύλος καλεί τους πιστούς: «Τοῦτο φρονεῖτε ἐν ὑμῖν ὃ καὶ ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ» (Φιλ. 2:5). Η κένωση δεν αποτελεί μόνο αντικείμενο πίστης, αλλά πρότυπο ζωής. Η ταπείνωση γίνεται ο δρόμος προς την κοινωνία με τον Θεό.
Ο άνθρωπος καλείται να αποθέσει τον εγωκεντρισμό του και να ζήσει εν σχέσει αγάπης. Όπως ο Χριστός ταπεινώθηκε και δοξάστηκε, έτσι και ο πιστός, διά της ταπείνωσης, οδηγείται στη ζωή την αιώνιο.
Βιβλικό Κείμενο
«Τοῦτο φρονεῖτε ἐν ὑμῖν ὃ καὶ ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ.» (Φιλ. 2:5)
Ανάλυση
Η κένωση γίνεται τρόπος ζωής: ταπείνωση, διακονία, αγάπη. Όχι αυτοκατάργηση, αλλά ελευθερία από τον εγωισμό.
Παράδειγμα
Όταν κάποιος παραιτείται από το «δίκιο» του για χάρη της ειρήνης και της αγάπης, μετέχει στο φρόνημα του Χριστού (Ιακ. 4:10).
Συμπέρασμα
Η κένωση του Χριστού αποτελεί το κλειδί για την κατανόηση της σωτηρίας και της πνευματικής ζωής. Μέσα από την πρόσληψη της ανθρώπινης φύσεως και την υποστατική ένωση των δύο φύσεων, ο Θεός φανερώνεται ως αγάπη που σώζει. Οι πατερικές και βιβλικές μαρτυρίες αποκαλύπτουν ότι η κένωση δεν είναι απλώς θεολογική έννοια, αλλά ζωντανή πρόσκληση προς τον άνθρωπο να μετέχει στη ζωή του Θεού.Η κένωση και η ένωση των δύο φύσεων είναι η καρδιά της χριστιανικής πίστεως και ζωής. Ο Χριστός γίνεται ό,τι είμαστε, για να γίνουμε ό,τι Εκείνος είναι. Η θεολογία της Εκκλησίας δεν εξηγεί το μυστήριο — μας εισάγει σε αυτό.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου