Αθανάσιος Στασ. Μπόβης: Έγκαιρη ενημέρωση και πρόληψη, απαραίτητα εργαλεία για κάθε ελαιοπαραγωγό

 

 

                                         Φωτο: κ. Στασινός Αθαν. Μπόβης

Προς τους ελαιοπαραγωγούς της Βαλύρας

Η ελαιοκαλλιέργεια αποτελεί βασικό στήριγμα του εισοδήματος και της αγροτικής παράδοσης της Βαλύρας. Οι εδαφοκλιματικές συνθήκες της περιοχής, με ήπιους χειμώνες και αυξημένη υγρασία σε ορισμένες περιόδους του έτους, ευνοούν την παραγωγή ποιοτικού ελαιολάδου, αλλά ταυτόχρονα αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης ασθενειών, όπως ο δάκος και το γλοιοσπόριο.

Τα τελευταία χρόνια παρατηρούνται ζημιές σε ελαιώνες της ευρύτερης περιοχής, ιδιαίτερα σε χρονιές με βροχές το φθινόπωρο και αυξημένη παρουσία δάκου. Για τον λόγο αυτό, η έγκαιρη ενημέρωση και η σωστή πρόληψη είναι απαραίτητα εργαλεία για κάθε παραγωγό, όπως  αναφέρεται σε σχετική ανάρτηση του καθηγητή μαθηματικών και ελαιοπαραγωγού κυρίου Αθανασίου Στασ. Μπόβη, στη σελίδα του στο FB. Δεν είναι υπερβολή η διαπίστωση του νεαρού και επιτυχημένου ελαιοπαραγωγού, κυρίου Στασινού Αθαν. Μπόβη, που αναφέρει στην σελίδα του στο FB, ότι ο παραγωγός πρέπει να είναι διαρκώς συνδεδεμένος με το διαδίκτυο και να ενημερώνεται συνεχώς σχετικά με την καλλιέργεια  των ελαιώνων του.

Το παρόν ενημερωτικό  άρθρο έχει στόχο να παρουσιάσει με απλό  τρόπο τι είναι το γλοιοσπόριο της ελιάς, συνδυαστικά με   τον δάκο, πώς αναγνωρίζεται και ποιες πρακτικές μπορούν να βοηθήσουν τους ελαιοπαραγωγούς της Βαλύρας να προστατεύσουν την παραγωγή και την ποιότητα του ελαιολάδου τους.

Γλοιοσπόριο της ελιάς (Colletotrichum spp.)

Το γλοιοσπόριο, γνωστό και ως ανθράκωση ή παστέλλα, είναι μύκητας που προσβάλλει καρπούς, φύλλα και άνθη, προκαλώντας:

• Σήψεις και μουμιοποίηση καρπών

• Μείωση καρπόδεσης

• Υποβάθμιση ποιότητας ελαιολάδου (υψηλή οξύτητα, κοκκινωπό χρώμα, χαμηλές πολυφαινόλες)

• 
  

  
                                                          Φωτό: Olivenews

Συμπτώματα:

• Καρποί: καφέ–κοκκινωπές κηλίδες, ζάρωμα, σήψη, ρόδινη γλοιώδης μάζα σε υγρό καιρό.

• Φύλλα: καφέ κηλίδες, ρόδινα σπόρια σε υγρές συνθήκες.

• Άνθη: κοκκίνισμα και ξήρανση, μειωμένη καρπόδεση.

Συνθήκες ανάπτυξης: Θερμοκρασία 12–25°C, υψηλή υγρασία. Ο μύκητας αναπτύσσεται σε δύο φάσεις: βιοτροφική (άνοιξη, ασυμπτωματική) και νεκροτροφική (φθινόπωρο, καταστροφική) (Gomes et al., 2012).

Δάκος της ελιάς (Bactrocera oleae)

Ο δάκος είναι μικρό έντομο που ανοίγει τρύπες στους καρπούς για να αφήσει τα αυγά του. Οι τρύπες αυτές επιτρέπουν στο γλοιοσπόριο να εισχωρήσει πιο εύκολα, αυξάνοντας τις ζημιές και μειώνοντας την ποιότητα του ελαιολάδου.

Συμπτώματα: μικρές τρυπούλες στον καρπό, ζάρωμα ή σάπισμα, μεγαλύτερη ευαισθησία σε μύκητες (Papadopoulos et al., 2003).

Πρακτικά μέτρα προστασίας

Καλλιεργητικά

• Ετήσιο κλάδεμα για καλό αερισμό

• Απομάκρυνση σαπισμένων καρπών

• Πρώιμη συγκομιδή πριν την πλήρη ωρίμανση

• Αποφυγή πυκνής φύτευσης

• 
  

  
                                                        Φωτό: Olivenews

---

Βιολογική προστασία

Η βιολογική προστασία αποτελεί ασφαλή και φιλική προς το περιβάλλον μέθοδο για τον περιορισμό του γλοιοσπορίου και του δάκου και μπορεί να συνδυαστεί με καλλιεργητικά μέτρα (López-Escudero & Mercado-Blanco, 2011; Pappas & Gikas, 2016).

Για το γλοιοσπόριο

• Saccharomyces cerevisiae (μαγιά, Cerevisane): Υγρό ή σκόνη για ψεκασμό στα φύλλα και καρπούς άνοιξη–φθινόπωρο. Ανταγωνίζεται τον μύκητα για θρεπτικά συστατικά και χώρο (Gomes et al., 2012).

• Bacillus amyloliquefaciens: Υγρό ή σκόνη για ψεκασμό, παράγει ουσίες που καταστέλλουν τον μύκητα και ενισχύει την αντίσταση του φυτού (Nava et al., 2007).

Οδηγίες: Ψεκάζουμε σε ξηρό καιρό, αποφεύγουμε βροχή 24 ώρες μετά, επαναλαμβάνουμε κάθε 10–15 ημέρες σε υψηλή υγρασία.

Για τον δάκο της ελιάς

• Φερομονικές παγίδες: Περιέχουν συνθετικές φερομόνες που προσελκύουν δάκους. Τοποθετούνται στον ελαιώνα πριν την ωρίμανση των καρπών (Αύγουστος–Σεπτέμβριος), περίπου 10–15 ανά στρέμμα. Επιτρέπουν τη μείωση και παρακολούθηση του  δάκου.

• Ωφέλιμα παρασιτοειδή έντομα: Απελευθερώνονται αρχές καλοκαιριού και φθινόπωρο, καταστρέφοντας αυγά και προνύμφες δάκου, μειώνοντας φυσικά τον πληθυσμό.

• Bacillus thuringiensis (Dipel, Foray): Σκόνη ή υγρό για ψεκασμό καρπών και φύλλων, σκοτώνει κυρίως προνύμφες δάκου (Papadopoulos et al., 2003).

• Φυτικά εκχυλίσματα (έλαιο neem): Ψεκασμός καρπών και φύλλων, απωθεί ενήλικες δάκους και αναστέλλει ανάπτυξη προνυμφών (Pappas & Gikas, 2016).

Οδηγίες: Ψεκασμοί σε ξηρό καιρό, αποφεύγουμε βροχή 24 ώρες μετά, επαναλαμβάνουμε ανάλογα με ένταση προσβολής.

Αναλυτικά: Φερομονικές παγίδες

Οι φερομονικές παγίδες είναι εργαλεία παρακολούθησης και καταπολέμησης του δάκου της ελιάς. Περιέχουν συνθετικές φερομόνες, δηλαδή ουσίες που μιμούνται τα χημικά σήματα των ενήλικων εντόμων για να προσελκύσουν τα αρσενικά ή και τα θηλυκά άτομα.

Πώς λειτουργούν:

• Η φερομόνη προσελκύει τους δάκους μέσα στην παγίδα.

• Οι δάκοι εγκλωβίζονται και πεθαίνουν, μειώνοντας τον πληθυσμό.

• Παράλληλα, ο παραγωγός μπορεί να παρακολουθεί την ένταση της προσβολής, βλέποντας πόσοι δάκοι έχουν πιαστεί.

Χρήση στο χωράφι:

• Τοποθετούνται κατά μήκος του ελαιώνα, περίπου 10–15 παγίδες ανά στρέμμα, ανάλογα με την πυκνότητα των δέντρων.

• Οι παγίδες τοποθετούνται πριν την ωρίμανση των καρπών (συνήθως Αύγουστο–Σεπτέμβριο).

• Ελέγχονται κάθε 7–10 ημέρες και καθαρίζονται ή αντικαθίστανται η φερομόνη και το κολλητικό χαρτί.

---

Αναλυτικά: Παρασιτοειδή έντομα

Τα παρασιτοειδή έντομα είναι φυσικοί εχθροί του δάκου, που χρησιμοποιούνται στη βιολογική καταπολέμηση. Πρόκειται για έντομα που αφήνουν τα αυγά τους πάνω ή μέσα στα αυγά και τις προνύμφες του δάκου. Οι προνύμφες του δάκου καταστρέφονται καθώς αναπτύσσονται τα παρασιτοειδή.

Πώς λειτουργούν:

• Τα παρασιτοειδή αναζητούν αυγά και προνύμφες δάκου.

• Καταστρέφουν τα στάδια αυτά πριν γίνουν ενήλικες δάκοι.

• Μειώνουν φυσικά τον πληθυσμό του δάκου χωρίς χημικά σκευάσματα.

Χρήση στο χωράφι:

• Απελευθερώνονται στον ελαιώνα αρχές καλοκαιριού και φθινόπωρο, πριν την ωρίμανση των καρπών.

• Η ποσότητα και η συχνότητα απελευθέρωσης καθορίζεται από την πυκνότητα του δάκου και τις οδηγίες του προμηθευτή.

• Συνδυάζονται με φερομονικές παγίδες για καλύτερη παρακολούθηση και αποτελεσματικότητα.

---

Χημική προστασία

Η χημική προστασία συμπληρώνει τη βιολογική, ιδιαίτερα σε περιοχές με ιστορικό υψηλών προσβολών.

                                                          Φωτό: Olivenews

Για το γλοιοσπόριο

• Βορδιγάλειος πολτός (Bordeaux mixture / χαλκούχος πολτός): Σκόνη για ψεκασμό φύλλων και καρπών άνοιξη–φθινόπωρο. Προστατεύει από μύκητες.

• Οξυχλωριούχος χαλκός (Copper oxychloride / οξυχλωριούχος χαλκός): Σκόνη ή κονιορτοποιημένο υλικό, ψεκασμός σε υγρές περιόδους.

• Στρομπιλουρίνες (Strobilurins / στρομπιλουρίνες): Υγρό ή σκόνη, ψεκασμός πριν και κατά την ωρίμανση των καρπών, εμποδίζει ανάπτυξη μύκητα (López-Escudero & Mercado-Blanco, 2011).

Για τον δάκο της ελιάς

                                                     Φωτό: Φτιάχνω Μόνος μου

• Σπινοσίνες (Spinosad / σπινοσίνη): Υγρό, ψεκασμός καρπών όταν εμφανίζονται ενήλικες ή προνύμφες.

• Ιμιδακλοπρίδη (Imidacloprid / ιμιδακλοπρίδη): Υγρό ή γαλάκτωμα, ψεκασμός καρπών και φύλλων, μειώνει πληθυσμό δάκου.

• Η ταυτόχρονη εφαρμογή με μυκητοκτόνα αυξάνει τη συνολική προστασία των καρπών.

Οδηγίες: Ψεκάζουμε Σεπτέμβριο–Οκτώβριο πριν την ωρίμανση, ακολουθούμε πιστά δόσεις και διαστήματα, συνδυάζουμε με βιολογική προστασία και καλό κλάδεμα.

 Τελικό μήνυμα στον παραγωγό

Το γλοιοσπόριο:

• δεν φαίνεται πάντα νωρίς

• χτυπά δυνατά το φθινόπωρο

• χαλάει και την παραγωγή και το λάδι

 Με καλό κλάδεμα

 έλεγχο του δάκου

 πρόληψη με ψεκασμούς

 και έγκαιρη συγκομιδή

μπορεί να κρατηθεί σε χαμηλά επίπεδα.

---

Επίλογος

Το γλοιοσπόριο και ο δάκος δεν  εμφανίζονται ξαφνικά· αναπτύσσονται σιωπηλά και εκδηλώνονται όταν οι συνθήκες τα ευνοούν. Για τους ελαιοπαραγωγούς της Βαλύρας, η συστηματική φροντίδα του ελαιώνα, ο έλεγχος του δάκου, οι προληπτικοί ψεκασμοί και η έγκαιρη συγκομιδή μπορούν να κάνουν τη διαφορά ανάμεσα σε μια χαμένη και μια επιτυχημένη χρονιά.

Με συνεργασία, σωστή ενημέρωση και εφαρμογή απλών αλλά ουσιαστικών πρακτικών, είναι δυνατόν να περιοριστούν οι ζημιές.  Με συστηματική φροντίδα, βιολογικά και χημικά μέτρα και έγκαιρη συγκομιδή, οι ελαιοπαραγωγοί της Βαλύρας μπορούν να:

• περιορίσουν τις ζημιές

• διασφαλίσουν υψηλή ποιότητα ελαιολάδου

• προστατεύσουν την παραγωγή και την παράδοση της περιοχής

Η συνδυασμένη εφαρμογή όλων των μέτρων αποτελεί τον πιο αποτελεσματικό τρόπο προστασίας της ελιάς και της παραγωγής για να συνεχιστεί η μακρά ελαιοκομική παράδοση της περιοχής μας.

Βιβλιογραφία

Gomes, S., Prieto, P., Carvalho, T., Guedes-Pinto, H., Martins-Lopes, P. (2012). Olive – Colletotrichum acutatum: An Example of Fruit-Fungal Interaction. InTech. DOI: 10.5772/27965– Αναλυτική περιγραφή της βιολογίας του μύκητα, φάσεις ανάπτυξης και συμπτώματα σε καρπούς. 

López-Escudero, F.J., & Mercado-Blanco, J. (2011).Colletotrichum spp. causing anthracnose in olive: biology, epidemiology, and management. Plant Disease, 95(5), 434–443.– Επισκόπηση της ασθένειας, συμπτώματα και προτεινόμενα καλλιεργητικά και χημικά μέτρα.

Nava, D.E., Fernandes, J.M.C., & Silva, F.G. (2007). Olive anthracnose: importance, epidemiology, and control. Horticultura Brasileira, 25(2), 206–212.– Πρακτικές οδηγίες διαχείρισης γλοιοσπορίου στην ελιά.

Papadopoulos, N.T., Economou, L.P., & Kouloussis, N.A. (2003).Olive fruit fly (Bactrocera oleae) population dynamics and control strategies. IOBC/WPRS Bulletin, 26, 127–132.– Περιγραφή του δάκου, οικολογία και μέτρα βιολογικής και χημικής προστασίας.

Pappas, A.C., & Gikas, N. (2016). Integrated management of olive fruit fly (Bactrocera oleae) in Greece. Journal of Pest Science, 89, 821–831. – Στρατηγικές ολοκληρωμένης διαχείρισης (IPM) για τον δάκο.

Κέντρο Γεωργικής Έρευνας – ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ (2020).Οδηγίες φυτοπροστασίας για την ελιά. Αθήνα, Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων.– Επίσημος οδηγός με εγκεκριμένα  φάρμακα και βιολογικές μεθόδους για γλοιοσπόριο και δάκο.