Φωτό: Pinterest
1. Εισαγωγή
Στην ορθόδοξη θεολογία, η σωτηρία του ανθρώπου δεν αποτελεί απλώς ηθική βελτίωση ή νομική αποκατάσταση, αλλά οντολογική ανακαίνιση της ανθρώπινης φύσεως. Η Χάρη του Αγίου Πνεύματος είναι εκείνη που ζωοποιεί και μεταμορφώνει τον άνθρωπο, όμως η θεία ενέργεια δεν δρα μαγικά ούτε ανεξάρτητα από την οικονομία του Τριαδικού Θεού. Απαιτείται ένα σταθερό σημείο στήριξης, ένα αμετακίνητο «στῶ», ώστε η Χάρη να ενεργήσει σωτηριολογικά μέσα στον κόσμο (Lossky).
Το κρίσιμο ερώτημα είναι πώς μπορεί να υπάρξει τέτοια σταθερότητα σε έναν έκπτωτο και φθαρτό κόσμο. Η απάντηση της Εκκλησίας είναι σαφής: το σημείο αυτό δεν αναδύεται από την κτίση, αλλά προσφέρεται από τον ίδιο τον Θεό διά της Ενσαρκώσεως του Υιού Του ( Μ. Αθανάσιος).
2. Η απώλεια της σταθερότητας: η πτώση του Εωσφόρου
Η πτώση του Εωσφόρου αποτελεί το πρώτο οντολογικό ρήγμα στην κτιστή πραγματικότητα. Η υπερηφάνεια δεν εκλαμβάνεται από τους Πατέρες απλώς ως ηθικό ελάττωμα, αλλά ως απόπειρα αυτοθεμελίωσης της ύπαρξης. Ο Εωσφόρος επιχείρησε να σταθεί με υπερηφάνεια χωρίς αναφορά στον Θεό και, ακριβώς γι’ αυτό, κατέρρευσε ( Ισαάκ ο Σύρος ).
Η ταπείνωση, όπως σημειώνει ο Άγιος Ισαάκ ο Σύρος, αποτελεί τη «στολή της Θεότητος»· όποιος την αποβάλλει, αποκόπτεται από τη Χάρη. Εκεί όπου δεν υπάρχει σχέση Θεού-ανθρώπου, δεν μπορεί να υπάρξει σταθερότητα.
3. «Στώμεν καλώς, στώμεν μετά φόβου»: η ορθή στάση της κτίσεως
Η πατερική παράδοση αποδίδει στον Αρχάγγελο Μιχαήλ, κατά τη Σύναξη των Αγγελικών Ταγμάτων, το κάλεσμα «Στώμεν καλώς, στώμεν μετά φόβου». Η φράση αυτή δεν αποτελεί απλώς λειτουργικό σχήμα, αλλά υπαρξιακή θέση: δηλώνει τη σωστή στάση του κτιστού απέναντι στον Άκτιστο ( Άγιος Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός). Ο «φόβος» εδώ δεν είναι ψυχολογικός τρόμος, αλλά ταπεινή επίγνωση της σχέσης και της εξάρτησης από τον Θεό. Αυτή η στάση, όμως, μετά την πτώση του ανθρώπου, δεν μπορεί να διατηρηθεί αδιάκοπα από την ανθρώπινη φύση που κατακλύζεται από πάθη.
4. Το αδιέξοδο της κτίσεως και η ανάγκη της θείας οικονομίας
Η πεπτωκυία ανθρώπινη φύση χαρακτηρίζεται από φθορά, διάσπαση και εσωτερική αστάθεια. Καμία κτιστή πραγματικότητα δεν μπορεί να αποτελέσει από μόνη της ασφαλές σημείο στήριξης για τη θεία Χάρη ( Μάξιμος ο Ομολογητής).
Εάν η σωτηρία εξαρτιόταν από τη σταθερότητα του ανθρώπου, θα ήταν ανέφικτη. Γι’ αυτό και η λύση δεν έρχεται «εκ των κάτω», αλλά εκ των άνω, διά της θείας οικονομίας.
5. Η Ενσάρκωση ως οντολογικό θεμέλιο της σωτηρίας
Η Ενσάρκωση του Υιού και Λόγου του Θεού αποτελεί οντολογική και όχι απλώς παιδαγωγική πράξη. Ο Άγιος Αθανάσιος τονίζει ότι ο Λόγος προσέλαβε την ανθρώπινη φύση, ώστε να την θεραπεύσει και να της προσδώσει αφθαρσία ( Μ. Αθανάσιος).
Στο πρόσωπο του Χριστού:
-
το άκτιστο και το κτιστό ενώνονται ασυγχύτως,
-
η ανθρώπινη φύση αποκτά αμετακίνητη σταθερότητα,
-
δημιουργείται το μοναδικό δυνατό «στῶ» μέσα στην ιστορία (Lossky).
Ο Χριστός δεν είναι απλώς φορέας της Χάριτος· είναι ο τόπος της Χάριτος.
6. Ο Χριστός ως Ακρογωνιαίος Λίθος
Η βιβλική εικόνα του ακρογωνιαίου λίθου δηλώνει εκείνον που συγκρατεί και ευθυγραμμίζει ολόκληρο το οικοδόμημα. Ο Χριστός, ως Θεάνθρωπος, ενώνει ουρανό και γη και καθιστά δυνατή τη σωτηρία της κτίσεως ( Κύριλλος Αλεξανδρείας).
Χωρίς Αυτόν:
-
τα Μυστήρια δεν έχουν οντολογικό έρεισμα,
-
η Εκκλησία δεν μπορεί να σταθεί,
-
η Χάρη δεν έχει πού να ενεργήσει εντός της κτίσεως.
7. Ενσάρκωση και Πεντηκοστή
Η Πεντηκοστή δεν αποτελεί ανεξάρτητο γεγονός, αλλά κορύφωση της ενσαρκωμένης οικονομίας. Όπως επισημαίνει ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, το Άγιο Πνεύμα δεν δίδεται πριν τη δόξα του Χριστού (Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός).
Το Άγιο Πνεύμα ενεργεί εν Χριστώ, διότι ο Χριστός είναι το ανθρώπινο και συγχρόνως άκτιστο υπόστρωμα της θείας ενέργειας ( Ιωάννης ο Δαμασκηνός).
8. Συμπέρασμα
Η υπερηφάνεια-εγωισμός οδηγεί σε πτώση διότι καταργεί τη σχέση. Ο άνθρωπος δεν μπορεί να αποτελέσει από μόνος του σταθερό σημείο σωτηρίας. Γι’ αυτό ο ίδιος ο Θεός γίνεται το Σημείο Στήριξης διά της Ενσαρκώσεως του Υιού Του κια της σταυρικής θυσίας Του. Ο Χριστός είναι ο Ακρογωνιαίος Λίθος, επάνω στον οποίο ενεργεί το Άγιο Πνεύμα, σώζεται ο άνθρωπος και στέκεται η Εκκλησία.
9. Βιβλιογραφία
Αθανάσιος Αλεξανδρείας. (χ.χ.). Περί ενανθρωπήσεως του Λόγου. Στα Άπαντα των Πατέρων της Εκκλησίας.
Γρηγόριος Νύσσης. (χ.χ.). Λόγοι περί της Θείας Φύσεως και Ενσαρκώσεως. Στα Άπαντα των Πατέρων της Εκκλησίας.
Γρηγόριος ο Θεολόγος. (χ.χ.). Λόγοι περί Θείας Οικονομίας και Σωτηρίας. Στα Άπαντα των Πατέρων της Εκκλησίας.
Ισαάκ ο Σύρος. (χ.χ.). Ασκητικοί λόγοι. Στα Άπαντα των Πατέρων της Εκκλησίας.
Ιωάννης ο Δαμασκηνός. (χ.χ.). Έκδοσις ακριβής της Ορθοδόξου Πίστεως. Στα Άπαντα των Πατέρων της Εκκλησίας.
Ιωάννης ο Χρυσόστομος. (χ.χ.). Ομιλίες περί της Ενσαρκώσεως. Στα Άπαντα των Πατέρων της Εκκλησίας.
Κύριλλος Αλεξανδρείας. (χ.χ.). Υπόμνημα εις το κατά Ιωάννην Ευαγγέλιον. Στα Άπαντα των Πατέρων της Εκκλησίας.
Λόσσκυ, Β. (1976). Η μυστική θεολογία της Ανατολικής Εκκλησίας (μτφρ. ελλην.). Αθήνα: Εκδόσεις Ακρίτας.
Μάξιμος ο Ομολογητής. (χ.χ.). Ἀμβιγούα. Στα Άπαντα των Πατέρων της Εκκλησίας.
Μέγεντορφ, Ι. (1983). Βυζαντινή θεολογία: ιστορικές τάσεις και δογματικά θέματα (μτφρ. ελλην.). Αθήνα: Εκδόσεις Ακρίτας.
Ware, K. (1997). Η Ορθόδοξη οδός (μτφρ. ελλην.). Αθήνα: Εκδόσεις Ακρίτας.
Ζηζιούλας, Ι. (2003). Το Είναι ως κοινωνία (μτφρ. ελλην.). Αθήνα: Εκδόσεις Δόμος.
-Λόγος Θείου Φωτός
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου