Το έθιμο του χριστόψωμου και ο συμβολισμός του

 

 

                                               Φωτό: Κoυταλίτσα στο FB

 

Το χριστόψωμο αποτελεί ένα από τα πιο βαθιά ριζωμένα και συμβολικά έθιμα της ελληνικής χριστουγεννιάτικης παράδοσης. Ζυμώνεται με ευλάβεια τις ημέρες πριν από τα Χριστούγεννα και προορίζεται αποκλειστικά για το γιορτινό τραπέζι της Γέννησης του Χριστού. Σε πολλές περιοχές της Ελλάδας, η παρασκευή του συνοδεύεται από προσευχές και ευχές για υγεία, ευφορία, καλοτυχία και προστασία του σπιτιού.

Το σχήμα του είναι συνήθως στρογγυλό, συμβολίζοντας την αιωνιότητα και την ενότητα της οικογένειας, ενώ στην επιφάνειά του δεσπόζει ο σταυρός, σύμβολο της πίστης και της ευλογίας. Τα διακοσμητικά σχέδια από ζυμάρι, όπως πλεξούδες, σαλιγκάρια ή καρύδια με το κέλυφος, δεν έχουν μόνο αισθητικό ρόλο· παραπέμπουν στη γονιμότητα της γης, στη σοφία, αλλά και στην αφθονία που ευχόμαστε για τον νέο χρόνο. Το χριστόψωμο δεν κόβεται τυχαία: ο νοικοκύρης το σταυρώνει και το μοιράζει, τιμώντας πρώτα τον Χριστό και έπειτα τα μέλη της οικογένειας.

Η πλούσια σύστασή του, με λάδι, κρασί, ξηρούς καρπούς, μπαχαρικά και αρώματα, υποδηλώνει τη χαρά της γιορτής και τη μετάβαση από τη νηστεία στη γιορτινή αφθονία. Κάθε οικογένεια έχει τη δική της παραλλαγή, όμως το νόημα παραμένει κοινό: το χριστόψωμο είναι ψωμί ευλογημένο, φτιαγμένο με αγάπη και πίστη.

Ακολουθεί μία παραδοσιακή και πλούσια συνταγή για χριστόψωμο, ιδανική για το χριστουγεννιάτικο τραπέζι.

---

Χριστόψωμο

Υλικά (για 1 καρβέλι)

• 1 κιλό αλεύρι για όλες τις χρήσεις

• 70 γρ. νωπή μαγιά

• 1 κουτ. γλ. αλάτι

• 220 ml χλιαρό νερό

• 220 ml κόκκινο ξηρό κρασί, χλιαρό

• 220 ml ελαιόλαδο

• 50 ml κονιάκ

• 50 ml φρέσκος χυμός πορτοκαλιού

• Ξύσμα από 2 ακέρωτα πορτοκάλια (κατά προτίμηση βιολογικά)

• 220 γρ. ζάχαρη

• 200 γρ. μαύρες σταφίδες

• 150 γρ. καρυδόψιχα κοπανισμένη

• 1 κουτ. γλ. μείγμα μπαχαρικών σε σκόνη (γαρύφαλλο, κανέλα, μοσχοκάρυδο)

• 2 κρόκοι αυγών, ελαφρώς χτυπημένοι (για άλειμμα)

• 4 καρύδια ολόκληρα, με το κέλυφος (για στόλισμα, προαιρετικά)

---

Διαδικασία

1. Θρυμματίζουμε τη μαγιά με το χέρι και τη βάζουμε σε ένα μέτριο μπολ.

2. Προσθέτουμε τη μισή ποσότητα από το νερό και 2 κουταλιές της σούπας από το αλεύρι. Ανακατεύουμε και αφήνουμε στην άκρη για 10–15 λεπτά, μέχρι να εμφανιστούν φυσαλίδες.

3. Σε ένα βαθύ μπολ ή λεκάνη κοσκινίζουμε περίπου τα 2/3 από το υπόλοιπο αλεύρι. Προσθέτουμε το αλάτι, το μείγμα της μαγιάς, το υπόλοιπο νερό και το κρασί.

4. Ζυμώνουμε μέχρι να έχουμε μια μαλακή, λεία και ελαστική ζύμη. Σκεπάζουμε με πετσέτα και αφήνουμε σε ζεστό μέρος για περίπου 1 ώρα, μέχρι να διπλασιαστεί σε όγκο.

5. Προσθέτουμε το υπόλοιπο αλεύρι, το ελαιόλαδο, το κονιάκ, τον χυμό πορτοκαλιού, το ξύσμα, τη ζάχαρη, τις σταφίδες, την καρυδόψιχα και τα μπαχαρικά. Ζυμώνουμε ξανά μέχρι να ενσωματωθούν όλα τα υλικά. Σκεπάζουμε και αφήνουμε για ακόμη 30 λεπτά.

6. Στρώνουμε με αντικολλητικό χαρτί ένα στρογγυλό ταψί διαμέτρου περίπου 40 εκ. Από τη ζύμη κόβουμε 4 μικρά κομμάτια (50–60 γρ. το καθένα) και τα κρατάμε στην άκρη.

7. Πασπαλίζουμε ελαφρά τη ζύμη με αλεύρι, τη μεταφέρουμε στο ταψί και τη σκεπάζουμε. Την αφήνουμε να ξεκουραστεί για 20–30 λεπτά.

8. Απλώνουμε τη ζύμη ομοιόμορφα στο ταψί.

9. Πλάθουμε τα μικρά κομμάτια ζύμης σε λεπτά μπαστουνάκια και τα τυλίγουμε σε σχήμα σαλιγκαριού.

10. Τοποθετούμε τα σαλιγκάρια κυκλικά πάνω στο ψωμί, αφήνοντας κενό στο κέντρο. Αν θέλουμε, βάζουμε από ένα ολόκληρο καρύδι στο κέντρο κάθε σχεδίου. Σκεπάζουμε και αφήνουμε να φουσκώσει για 30 λεπτά.

11. Προθερμαίνουμε τον φούρνο στους 180°C. Αλείφουμε την επιφάνεια με τους κρόκους αυγών και ψήνουμε για περίπου 1 ώρα, μέχρι να ροδίσει καλά.

Συνταγή: Ντίνα Νικολάου, γαστρονόμος